GN - “Triết học bắt đầu là đặt vấn đề. Tò mò khoa học cũng nẩy mầm từ tuổi ấy, bởi vì từ tuổi ấy cái đầu dậy lên câu
hỏi vì sao. Cũng vậy, ở cái tuổi ấy, nếu các
em không biết suy nghĩ về những vấn đề đạo đức thì không biết đến bao giờ các
em mới hiểu được thế nào là “học để làm người” - Nhà nghiên cứu triết học
Bùi Văn Nam Sơn nói về “Nhật ký sen Trắng”.
.jpg)
Nhật ký sen Trắng, nhật ký sinh hoạt "chơi mà học, học mà chơi" - Ảnh: Như Danh
Lần đầu tiên
cầm trên tay tác phẩm, cũng như lật từng trang sách và ngắm nghía, cảm xúc
trong tôi là phải mua ngay về tặng cho cô em gái và các anh chị của mình. “Sao
có một cuốn sách thú vị đến vậy”, tôi tự nhủ.
Như tác giả từng nói trong ngày ra
mắt “sách dùng cho lứa tuổi 15”, nhưng có lẽ nó là vị thuốc hay cho nhiều bạn
trẻ và kể cả người lớn cũng cần đọc để suy ngẫm về đạo đức lối sống hiện nay.
Học mà chơi, chơi mà học, các câu chuyện được kể một cách dí dỏm vui tươi, kèm
những tranh luận dễ thương của lứa tuổi 15.
Với các đề tài Thương yêu sự
sống, Tranh luận và tranh cãi, Nói lời hòa ái, Cãi và im lặng, Cho, Nói xấu,
Tiếng đồn, Trả thù, Công lý, Tâm hồn cao thượng, Khiêm tốn, Biết ơn và bội bạc,
... tập sách là những câu chuyện “nghị luận luân lý” xoay quanh chuyện tiền
thân của Đức Phật và trích từ văn chương các tác giả nổi tiếng, được tác giả kể
lại cho hợp với đạo đức của người Việt Nam.
Bắt đầu tập sách cũng như bắt đầu
câu chuyện là hình ảnh buổi sinh hoạt cuối tuần với những đề tài thực tế cuộc
sống được đưa ra cùng trao đổi, với các nhân vật cũng cực kỳ dễ thương là sen
Xanh, sen Trắng, sen Hồng, sen Búp, sen Non… chị Cả.
Sen Trắng bắt đầu giới thiệu: “Hôm
nay là sinh nhật của mình, mình vừa tròn 15 tuổi, mình sẽ bắt đầu viết nhật ký
về những sinh hoạt của nhóm bọn mình. Mình có nhóm bạn thân thường sinh hoạt
chung với nhau vào dịp cuối tuần, hoặc ngày rằm, mùng một. Trong nhóm có một
chị Cả tuyệt vời, lần nào sinh hoạt cũng kể cho bọn mình nghe một chuyện,
chuyện nào cũng vui, chuyện nào cũng ý nhị. Những chuyện ấy chị lấy từ kinh
sách của chùa, nhưng chị kể theo cách riêng của chị, nhẹ nhàng giản dị, hợp với
mọi trẻ, ai nghe cũng được miễn có tâm hồn rung cảm trước cái tốt, cái đẹp”.
Và bạn sen Trắng bắt đầu với
chuyện ăn chay mà chị Cả đã sinh hoạt. Bạn kể: “Chị nói, ăn chay đã phổ biến
khắp thế giới, càng ngày càng nhiều người ăn chay. Ăn chay bây giờ là một cách
sống đẹp, đẹp với mình, đẹp với thiên nhiên, đẹp với sự sống, đâu có riêng gì
nếp sống của nhà chùa”.
Rồi khi bàn về đề tài Tranh cãi,
các bạn trong nhóm đối thoại với nhau, sen Hồng, trình bày quan điểm: “Khi thảo
luận mình nghe ý kiến của người khác. Mình nghe với thiện chí muốn học hỏi. Nếu
bạn mình nói đúng mình nhận là đúng, và mình vui vì học được một điều đúng, một
điều mới. Nếu mình nghĩ rằng bạn mình nói sai, mình thành thật nói rằng mình
không đồng ý và mình trình bày lý lẽ của mình. Còn tranh cãi là tranh nhau mà
cãi, chẳng ai nghe ý kiến của ai, chỉ cốt cãi để lấy được, để hơn, để thắng”.
Nhưng có phải lúc nào cũng không
được cãi? Sen Vàng đặt câu hỏi và nói lên ý kiến của mình về Cãi và im: “Mình
biết nhịn nhau là tốt, nhưng có phải lúc nào cũng nhịn? Nếu mình thấy hay, mình
hiểu một vấn đề gì đó khác với bạn của mình thì mình cũng nên nói ý kiến của
mình. Nhiều khi bạn mình sai hoàn toàn chẳng lẽ mình im?”.
Có khi buổi sinh hoạt bắt đầu bằng
một câu chuyện cổ tích, một sen đọc và các sen khác bình, không phân biệt. Về
câu chuyện “Cây cho” của tác giả Shel Silverstein, sen Búp bình luận:
“Em cảm động và em cảm thấy buồn. Lúc đầu chú bé vui đùa với cây, cây với chú
là một, vô tư, trong sáng. Chú có đòi cây một thứ gì đâu! Lớn lên thành người
lớn, chú đòi. Bắt đầu là tiền. Rồi cái nhà. Rồi chiếc thuyền. Có phải khi thành
người lớn người ta sẽ bớt trong sáng? Không còn biết vui đùa? Hết vô tư?
Mà các chị có để ý không? Cái cây
nó cũng lớn, cũng già, nhưng nó có mất vô tư trong sáng đâu? Khi chơi đùa với
chú bé nó sung sướng, nó hạnh phúc. Khi gặp lại chú bé, nó vẫn vô tư mời chú
trèo, mời chú đu, mời chú ăn trái, vẫn sung sướng như thế, vẫn hạnh phúc như
thế?... Nó mời chú bé hưởng hạnh phúc với nó như nó đang hạnh phúc với chú bé.
Nó dâng hiến hạnh phúc cho chú bé với tất cả trong sáng của thuở ban đầu. Cây
chỉ biết cho thôi các chị ạ, mà cứ mỗi lần cho là nó sung sướng. Còn chú bé
chẳng thấy chú sung sướng hay chẳng hề cho một lần nào….”
Đề tài có khi là từ những đề nghị
của các bạn sen nhỏ. Sen Búp đã gửi thư cho mọi người nêu lên một câu hỏi rất
chi là “người lớn”. Búp viết: “Em thường nghe ba mẹ em dặn: phải sống cho cao
thượng, đừng nhỏ nhen. Đừng nhỏ nhen thì em có thể hiểu. Nhưng cao thượng là
thế nào thì em hơi bí. Là rộng rãi, nghĩa là trái với nhỏ nhen? Nhưng thế nào
là rộng rãi? Rộng rãi trên phương diện gì? Rộng rãi có khác với rộng lượng?
Nhưng rộng lượng chắc gì đồng nghĩa với
cao thượng? Người ta nói “một tâm hồn cao thượng”, có ai nói “một tâm hồn rộng
lượng” đâu? Vậy thì thế nào là một tâm hồn cao thượng?”.
Mọi người ai cũng đau đầu với câu
hỏi của sen Búp. Chị Cả gợi ý: “Các em có thể tìm trong thơ văn, hoặc ngay cả
những chuyện mắt thấy tai nghe xung quanh mình, từ chuyện lớn đến chuyện nhỏ.
Chính trong những chuyện nhỏ nhặt thường ngày các em sẽ thấy mình cũng có thể
cao thượng. Các em đang có sẵn trong mình một tâm hồn cao thượng. Các em cũng
có thể đã làm những hành động cao thượng mà các em không để ý đấy thôi. Chúng
ta sẽ hiểu qua những tình huống cụ thể nào là cao thượng”.
Bạn sen Trắng thốt lên sung sướng
sau khi nghe chị Cả chỉ ra phương pháp: “Không ngờ việc tưởng khó mà hóa ra
không khó. Thế đấy, hễ có phương pháp thì có ánh sáng soi đường. Không có
phương pháp thì cứ lò dò đi trong đêm tối”.
Và đương nhiên trên con đường để
đi đến chân thiện mỹ, sự bền chí luôn là điều quan trọng, “Bền chí, cứ
như vậy mà đi, vui, lạc quan, trên con đường hướng tới sự tốt đẹp”.
Đọc Nhật ký sen Trắng, tôi
mới “ngộ” ra “Học văn chính là để mở cái đầu suy luận, giúp cái đầu mở ra cho
các môn khác, kể cả toán, kể cả khoa học”. Hóa ra văn là một môn học cực kỳ thú
vị.
Cũng như Bùi Văn Nam Sơn chia sẻ trong lời mở
đầu cuốn sách “Triết học bắt đầu là đặt vấn đề. Tò mò khoa học cũng nẩy mầm từ
tuổi ấy, bởi vì từ tuổi ấy cái đầu dậy lên câu hỏi vì sao. Cũng vậy, ở cái tuổi
ấy, nếu các em không biết suy nghĩ về những vấn đề đạo đức thì không biết đến
bao giờ các em mới hiểu được thế nào là “học để làm người”.