GN - HỎI: Tôi có tìm hiểu về giáo lý đạo Phật cùng các phong tục, tín ngưỡng của người Việt. Tôi được biết, theo đạo Phật,
con người sau khi
chết tối
đa là 49 ngày thần thức sẽ
tùy nghiệp thiện ác của mỗi người mà tái sinh vào lục đạo (trời, a-tu-la, người, súc sinh, ngạ quỷ, địa ngục). Tôi có thắc mắc là, nếu sau khi chết sẽ tái
sinh vào lục đạo thì người thân thờ cúng họ có ích lợi gì? Họ tái
sinh rồi thì thờ
cúng ai? Mong được quý Báo sẻ
chia.
(HIỀN HUÂN, huannh89@gmail.com)

Tưởng niệm ông bà, tổ tiên - Ảnh minh họa
ĐÁP:
Bạn Hiền Huân thân mến!
Kinh sách Phật giáo Bắc tông nói chung đều xác định
người chết sau khoảng thời gian tối đa 49 ngày thì theo nghiệp mà tái sinh vào cõi tương ứng trong lục đạo. (Phật
giáo Nam tông - Theravāda
Buddhism quan niệm người chết theo nghiệp lập tức tái sinh vào cõi
tương
ứng trong lục đạo, không trải qua thân trung ấm). Dĩ nhiên, tái sinh vào cõi nào thì
theo nghiệp của cõi ấy sống hết thọ mạng, khi chết lại tùy nghiệp tái sinh vào
cõi khác nữa, gọi là luân hồi trong sáu nẻo.
Thờ cúng ông bà tổ tiên là phong tục tốt đẹp của các nước Á Đông, trong đó có Việt Nam. Khi
đạo Phật được du nhập vào thì có sự giao thoa, tiếp biến
có chọn lọc với
các tín ngưỡng bản địa, và phong tục thờ cúng ông bà tổ tiên vẫn được trân trọng, duy trì trong đời sống tâm linh của người Phật tử Việt từ
xưa cho đến tận ngày
nay. Bấy giờ,
người Phật tử vẫn thờ cúng ông bà tổ tiên nhưng với cái nhìn mới, đa văn hóa, vừa phù hợp với truyền thống dân tộc và vừa thuận hợp với quan điểm Phật giáo.
Trước hết,
người Phật tử không xem bàn thờ gia tiên là “nơi ở” của ông bà, tổ tiên, những người thân đã
khuất nói chung (vì biết rõ chư vị đã theo nghiệp tái sinh trong lục đạo rồi). Bàn thờ
gia tiên được lập ra để
tưởng niệm, ghi nhớ ân đức
sinh dưỡng của tổ tiên, ông bà. Bàn thờ
gia tiên biểu
trưng cho cội nguồn huyết
thống (song hành với cội nguồn tâm linh - bàn thờ Phật), cây có cội, nước có nguồn, con người có tổ tông. Kính thờ tổ tiên để bày tỏ lòng hiếu thảo, thể hiện tâm nhớ ơn và hoài nguyện đền đáp ơn sâu nghĩa
nặng, chính điều
này đã un đúc và hình thành nên truyền thống hiếu nghĩa quý báu
của
người Phật tử.
Cúng kiếng cũng vậy,
người Phật tử cũng biết rõ, nếu ông
bà tổ tiên tái sinh ngoài cõi ngạ quỷ - quỷ thần (không tương ưng xứ) thì không thể ăn uống hay thọ dụng những lễ phẩm dâng cúng ấy. Đơn cử, chư
thiên không ăn được vì họ thấy dơ bẩn, không xứng với họ. Các loài trong địa ngục dù đói khát đến mấy cũng không thể thoát ngục để tới uống ăn. Chỉ riêng loài ngạ quỷ - quỷ thần là có thể ăn đồ cúng của
loài người. Nếu người thân của chúng ta chết rồi tái sinh làm ngạ
quỷ thì cúng kiếng cho họ sẽ thọ dụng được.
Nhưng hầu hết chúng ta lại không thể biết người thân của mình chết rồi tái sinh về đâu. Thành ra lễ phẩm dâng cúng ông bà tổ tiên chủ yếu nhằm
thể hiện lòng thành, là bổn phận của con cháu, còn thọ dụng được hay không thì tùy nhân duyên của các vị.
Như vậy thờ
cúng là để bày tỏ tâm
hiếu thảo, biết
ơn và đền ơn công đức
sinh dưỡng sâu nặng của cha mẹ, ông bà, tổ
tiên. Truyền thống của tổ tông, gia tộc là một sợi chỉ đỏ kết nối quá khứ với hiện tại. Chúng ta tự hào về tổ tiên nên nguyện sống
tốt, xứng
đáng là con hiền cháu thảo.
Nếu mất gốc rễ, không thờ cúng, quên dấu vết cội nguồn huyết thống là một sự
vong bản, phi đạo đức. Đó là lợi ích đầu
tiên của việc thờ cúng gia tiên.
Kế đến, vì tưởng nhớ niệm ân ông bà tổ tiên nên con hiền cháu thảo phát đại nguyện làm tất cả công đức thiện lành
trong khả năng để hồi hướng
phước báu cho họ. Phật giáo khuyến khích làm phước để hồi hướng cho người thân đã khuất, dầu họ tái sinh vào đâu cũng nhận được
phước đức do con
cháu hiếu thảo hồi
hướng đến. Cho nên người Phật tử không quá chú trọng đến mâm cao cỗ đầy rồi thù tạc linh đình
trong những
ngày tưởng niệm, giỗ chạp mà chủ yếu là tạo phước để hồi hướng, trao truyền hiếu đạo
cho người sau.
Thành ra, người Phật tử không hề xem việc thờ cúng tổ tiên ông bà là
“thờ quỷ”
như một số người vong ơn, bội nghĩa, bất hiếu, tà kiến quan niệm. Thờ cúng tổ tiên để liên kết với quá khứ mà phát huy các giá trị
sống tốt đẹp cho hiện tại. Thờ cúng ông bà cha mẹ để thực tiễn hóa ý niệm tri ân và báo đáp thâm ân sinh dưỡng. Thờ cúng đồng
thời cũng là cách giáo dục lòng hiếu thảo cho con cháu về sau. Giáo lý đạo Phật đề cao tinh thần
hiếu đạo, kính thờ và phụng dưỡng cha mẹ mang lại phước báo lớn… đã
hòa quyện với
tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt để trở thành nếp
sống đạo đức, hiếu thảo
của
người Phật tử Việt hiện nay.
Chúc bạn tinh tấn!
TỔ
TƯ VẤN
(tuvangiacngo@yahoo.com)