Xuân thời gian

Trong một năm, thời khắc thiêng liêng đầy xúc cảm, đó là đêm giao thừa, thời điểm giao thoa giữa năm cũ và năm mới, cảm xúc giữa cái cũ và cái mới. Thế giới phàm tục và thế giới siêu nhiên hòa quyện vào nhau, dường như có sự giao cảm vào thời khắc đó. Đây là một nét đẹp trong truyền thống văn hóa tâm linh của người dân Á Đông nói chung và dân tộc Việt Nam nói riêng. Nét đẹp truyền thống đó được giữ gìn, tô bồi từ nghìn xưa đến nay, tạo nên một cái Tết Nguyên đán cổ truyền, đậm đà bản sắc dân tộc.

Một mùa xuân nữa lại về trên quê hương đất Việt. Chúng ta đang trưởng thành trong gia tài văn hóa tâm linh của dân tộc, cũng chính là gia tài văn hóa tâm linh của đạo Phật, được tô bồi từ hơn hai ngàn năm lịch sử. Đối với người học Phật, trong những ngày Tết, thay vì say sưa trong men rượu, vọng ngoại theo những thú vui thường tục, chúng ta biết trở về chùa lễ Phật, nghe pháp, hướng đến niềm vui tâm linh là điều đáng trân trọng. Chúng ta đang trưởng thành trong đạo pháp thì phải biết rằng, trong mình có một kho tàng quý báu. Chư Phật đã nói tất cả chúng sanh đều có bản tâm thanh tịnh thường nhiên, nhưng vì mê chấp mà lăn lóc trong ba cõi sáu đường, trầm luân sinh tử. Chỉ khi nhận được mình có viên ngọc trong chéo áo, đem ra dùng thì liền giàu có.

Mùa xuân là mùa của một sức sống mới. Cây cỏ hoa lá khoác lên mình chiếc áo màu xanh mơn mởn, căng tràn nhựa sống. Đây là sự thay đổi tất nhiên, chuyển biến xoay vần theo định luật vô thường của vũ trụ. Người học đạo chúng ta cũng vui xuân nhưng bằng một tâm thái nhẹ nhàng, tinh tế, đầy đạo lý hơn. Bởi niềm vui chân thật không nằm trong cảm thọ của giác quan, mà là sự an tịnh của tâm thức. Chúng ta giao cảm với cái tinh túy nguyên sơ nơi bản thân mình, vượt lên niềm vui của thế thường, sáu căn tiếp xúc sáu trần mà không vướng nhiễm, tự tại giữa dòng đời vô thường. Ở mặt tục đế thì mùa xuân có đến có đi, có còn có mất, hoa nở rồi tàn, nhưng mặt chơn đế là mùa xuân vĩnh hằng bất diệt. Thế giới không sinh tử là thế giới vô phân biệt, không có buồn thương giận ghét, không có vướng bận, phan duyên. Chính trạng thái đó, dưới cội bồ đề, Đức Phật đã thân chứng và truyền lại thông điệp đó cho chúng ta.

Hoa nở hoa tàn đều là mùa xuân. Bên cạnh cái tàn phai vô thường của thân-tâm-cảnh, vẫn có một đóa hoa tâm luôn nở mãi theo thời gian, trong sinh tử có cái vô sinh bất tử. Muôn ngàn đợt sóng sinh diệt trùng điệp trên biển nhưng đại dương bao la vẫn mặc nhiên trường tồn không biến chuyển. Vậy nên, nơi sinh mà khéo nhận ra lý vô sinh, nơi tử mà nhận ra lý bất tử, đó là bước đường trở về với con người nguyên sơ tự thuở nào chưa từng sống chết. Chúng ta đau khổ là vì chưa nhận ra cái giả tạm của bản thân và cuộc sống. Khi thấy rõ bản chất duyên sinh, hư ảo của cuộc đời, chúng ta sẽ không luyến tiếc, sống hồn nhiên tự tại giữa dòng sinh tử vô thường.

Sự sống và chết cứ diễn tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác trong cái thế giới mê vọng và đau khổ. Từ cõi vĩnh hằng vô tận, do đam mê chấp trước mà chúng ta có mặt trên cuộc đời này, nếm trải muôn vàn hệ lụy, khổ đau, buồn vui, sướng khổ, thịnh suy, đắc thất nơi thân và tâm. Từ đó, chúng ta mới thấm thía về bài học của cuộc đời biến đổi đầy nhiễu nhương.

Các nhà khoa học đã nói thế giới này là "thế giới ảo". Điều đó càng làm sáng tỏ, minh chứng cho những lời dạy của Đức Phật.

Tất cả pháp hữu vi

(Kinh Kim Cang)

Chúng ta phải quán chiếu sự không thật của các pháp để chơn trí được hiển lộ, từ đó minh định được cuộc sống này là gì, ta là ai trong dòng đời bất tận, sanh diệt liên tục của thời gian.

Tuổi trẻ thì hồn nhiên trong sáng, tràn trề sức sống với nhiều mơ ước hoài bão, kèm theo sự háo thắng, đua vui và bồng bột. Tuổi càng về già, con người ta trầm tĩnh, tinh tế, nhẹ nhàng hơn lúc nhỏ. Trải qua bao buồn vui, thương ghét, đắc thất, vinh nhục, hạnh phúc, khổ đau, tự cọ xát, chứng nghiệm vào cuộc đời, chúng ta gom góp cho mình những kinh nghiệm về cuộc sống nhân sinh, hiểu sâu sắc hơn về giá trị tinh thần trong đời sống tâm linh. Cho nên, trong mọi hoàn cảnh, chúng ta đều phải duy trì sự tỉnh giác với một tâm sáng suốt để chuyển hóa khổ đau, sống an nhiên tự tại.

Niềm vui nơi thế gian chỉ mang tính chất giả tạm như cái khoái cảm của người uống rượu hay gãi ghẻ ngứa, không phải là niềm vui chân thật. Trong cái hào nhoáng của các pháp có một sức cuốn hút, nhưng đối với người trí sẽ nhìn thấy nơi đó có sự bất toàn: Đó là mọi vật đều vô thường, duyên sinh, giả hợp. Nhận ra được điều đó, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã từ bỏ ngôi vị Đông cung vượt thành xuất gia tìm đạo cứu đời, vua Trần Nhân Tông từ bỏ vương vị lên núi Yên Tử tu hành ngộ đạo hoằng dương Chánh pháp. Rõ ràng, không có hạnh phúc chân thật trong thế gian sinh diệt. Khi nào tập đế tham-sân-si, phiền não, vô minh, vọng tưởng lặng hết trong cùng một tâm, chúng ta mới đạt được hạnh phúc chân thật. Đó là niềm vui vĩnh hằng, niềm vui của đạo lý, của ánh sáng giác ngộ.

Trong dòng thời gian sinh diệt của cuộc đời, chúng ta phải khéo nhận ra cái mênh mông phi thời gian, nơi không có mầm mống của khổ đau, phiền lụy. Sự tồn tại của con người giữa thế gian này không khác gì hạt sương mong manh buổi sớm. Khi bình minh ló dạng, mặt trời vừa lên thì hạt sương liền tan biến. Thiền sư Vạn Hạnh từng nói:

Thân như bóng chớp có rồi không,

(HT.Thanh Từ dịch – Thiền sư Việt Nam)

Khi biết bản thân và các pháp giữa thế gian này là hạt sương mong manh, tâm chúng ta sẽ tự tại trước mọi cảnh giới của lục trần. Bát Nhã Tâm kinh nói: "Khi Bồ tát Quán Tự Tại hành sâu Bát-nhã Ba-la mật-đa, Ngài soi thấy năm uẩn là không liền vượt qua tất cả mọi khổ nạn". Nếu chúng ta thấy được thân này là không, là vô ngã bằng sự quán chiếu thâm nhập, chứng triệt thì mọi đau khổ đều được hóa giải. Ngay đó, chúng ta hưởng một niềm vui bất tận.

Nơi dòng thời gian liên tục này, có thể nói xuân thời gian trải dài, xuyên suốt. Trong mọi khoảnh khắc của đời sống đều có tâm xuân bất diệt. Quá khứ, hiện tại, vị lai là một khối xuân. Mùa xuân đó thể hiện ngay tại đây và bây giờ, trong mỗi sát-na của thời gian. Nghĩa là, trong tất cả mọi lúc mọi nơi, chúng ta đều sống thản nhiên, bình lặng trước ngoại cảnh. Hình tượng Đức Phật Di Lặc với nụ cười tươi tắn nói lên sự an lạc nội tại, là tâm xuân bất diệt. Hiểu như vậy, chúng ta cần nỗ lực tu hành để hòa mình trong ánh sáng giác ngộ của chư Phật, chư Bồ tát. Kính chúc tất cả chúng ta an trú vững vàng trong đại dương Chánh pháp, trưởng thành trong đạo lý, ở trong đời thường mà tìm ra lẽ sống đích thực để XUÂN THỜI GIAN thường được hiển hiện trong tâm thức của mỗi người.

Thiền Viện Trúc Lâm Viên Ngộ