Thăm chùa Hải Tạng ở Cù Lao Chàm

Tam quan chùa Hải Tạng nhìn từ bên trong

Cù Lao Chàm từng là cảng rất cổ để tàu thuyền ngoại quốc của các nước như Bồ Đào Nha, Trung Hoa, Nhật Bản… đổ hàng vào Trà Nhiêu, Hội An (Quảng Nam). Trên đó có một ngôi chùa - điểm tựa tâm linh của cư dân trên đảo và cho thương thuyền các nước ghé vào trú tránh bão và hành lễ, cầu nguyện mưa thuận gió hòa…

Từ Bãi Làng trên đảo Hòn Lao, men theo những con đường nhỏ ngoằn ngoèo chừng 300m là đến xóm Cốm, nơi có chùa Hải Tạng trầm mặc cổ kính.

Ấn tượng đầu tiên là cổng tam quan đầy rêu phong nhuộm màu thời gian. Tam quan với lối kiến trúc xưa gồm 4 trụ biểu cao 5m, chóp trụ có khối hình hoa sen, rộng 1,5m. Tam quan được chia làm ba cổng, với hai lối vào nhỏ và một lối vào lớn được thiết kế theo kiểu mái vòm, bờ nóc, bờ hồi đắp nổi nhiều đường nét uốn lượn mềm mại, uyển chuyển và bên trên lợp ngói âm dương. Kết nối tam quan là bức tường thành bằng đá bao bọc xung quanh trang nhã với những đường nét hoa văn gọn gàng bao lấy khu vực và cả khuôn viên ngôi chùa.

Phía trước sân chùa là tượng Bồ-tát Quan Âm đứng trên đài sen giữa lòng hồ sen nhỏ, mặt hướng về phía biển Đông như che chở cho cuộc sống an lành của những ngư dân nơi đây. Sau khi làm lễ thắp hương tại thánh tượng Bồ-tát, từ đây du khách có thể vào tham quan ngôi chùa để trải nghiệm lòng mình với cõi Phật.

Tượng Bồ-tát Quán Thế Âm nhìn từ mặt trước ngôi chùa

Kiến trúc bên trong ngôi chùa còn khá nguyên vẹn. Ở mái hiên, dép hoành cách điệu với hình lồng đèn, thân chạm hình hoa lá, đầu là những cánh sen lật đỡ thẳng lên đòn tay, dưới chạm nổi hình đầu rồng. Hệ thống cửa “thượng song hạ bản”, gồm 3 bộ, mỗi bộ 4 cánh ngăn không gian bên ngoài với không gian nội thất.

Hệ thống hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, uy nghiêm, lớp lang huyền ảo thiêng liêng hài hòa với cấu trúc tượng pháp thờ tự đa dạng. Nổi bật ở chánh điện là bộ Tam thế. Kế đến là tượng Thích Ca ngồi trên đài sen. Đặc biệt, trong chùa hiện vẫn còn lưu giữ đại hồng chung rất có giá trị về mặt lịch sử và văn hóa. Trên chuông có một con rồng mang phong cách mỹ thuật Việt thời Lê sơ. Có nhiều ý kiến cho rằng quả chuông ở chùa Hải Tạng được chú tạo trước cả thời điểm xây dựng chùa.

Được biết, cùng với sự phát triển của Phật giáo Đàng Trong, chùa Hải Tạng là một biểu tượng kiến trúc văn hóa Phật giáo độc đáo tiêu biểu trên đảo Cù Lao Chàm, Hội An, Quảng Nam và cho cả vùng đất thiêng liêng nằm về phía Đông của Tổ quốc.

Chùa được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ XIX (1758). Sau đó, do có bão lớn làm hư hại nặng, chùa dời về vị trí như hiện nay vào năm Tự Đức nguyên niên (1848). Đây là một công trình đẹp, có quy mô lớn với kiến trúc kiểu “chồng rường giả thủ” chia 3 gian 2 lòng, có hậu tẩm, kết cấu vì kèo gỗ và các chi tiết kiến trúc được chạm trổ công phu. Chùa tọa lạc sát chân núi phía Tây của đảo Hòn Lao, thuộc xã Tân Hiệp (Hội An), phía sau tựa vào núi, mặt nhìn ra một thung lũng nhỏ là cánh đồng lúa duy nhất của Cù Lao Chàm.

Theo các bậc cao niên ngụ cư ở thôn Bãi Làng, xã Tân Hiệp trên Cù Lao Chàm cho biết: Tương truyền, các cây cột được vận chuyển từ ngoài Bắc đem vào làm một chùa nào đó trong Nam nhưng khi đi ngang Cù Lao Chàm, trời tối nên phải neo thuyền nghỉ lại. Sáng ra, thuyền tiếp tục lên đường, nhưng thật lạ, biển tự dưng dậy sóng, thuyền cứ xoay tròn, lòng vòng không đi ra khỏi Cù Lao Chàm được. Sau có người trong đoàn khấn nguyện rồi quyết định dùng số gỗ đó làm chùa nơi cù lao này.

Đại hồng chung có giá trị về mặt lịch sử và văn hóa

Chánh điện chùa Hải Tạng

Đến Cù Lao Chàm, du khách nên một lần viếng chùa Hải Tạng cổ kính để được sống lại với bao truyền thuyết và không khí thiêng liêng nơi một vùng đất còn hoang sơ.

Sự hiện hữu của ngôi chùa đã làm cho cảnh sắc Cù Lao Chàm trở nên hiền hòa, thuần khiết và có chiều sâu về tâm linh. Ngôi cổ tự thực sự hài hòa giữa thiên nhiên đã làm nên vẻ đẹp riêng của một vùng sinh thái. Ngôi chùa này đã đi vào tâm thức của bao người dân, là một bộ phận không thể tách rời của một vùng đất thiêng liêng của người Hội An (Quảng Nam) nói riêng và của quê hương nói chung.

Rời chùa Hải Tạng, lòng chúng tôi cứ man mác nhớ về một vùng Cù Lao Chàm lắng đọng tâm thức trong tiếng chuông chùa ngân xa, để rồi mong một lần nữa gác bỏ những lo toan muộn phiền âu lo của cuộc sống đời thường để quay về đất liền mang mạch sống thiêng liêng mà trung tâm là ngôi chùa trên xã đảo xa xôi này.

Bài và ảnh: Nguyễn Văn Sơn
(Bảo tàng tỉnh Quảng Nam)

____________

^(*) Bài viết có sử dụng tư liệu trong cuốn Di tích và Danh thắng Quảng Nam, Sở Văn hóa-Thông tin Quảng Nam năm 2006.