Nếu mọi người dân trong xã hội đều sống thiện lương, đạo đức thì đất nước đó sẽ ổn định, phát triển và hùng mạnh. Ngược lại, nếu phần đông dân chúng sống phi đạo đức, tham lam, dối trá, hung bạo, hiếu chiến… thì chắc chắn đất nước ấy sẽ suy vong.

“Một thời, Đức Phật trú tại vườn Cấp Cô Độc, rừng cây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Bà-la-môn Sanh Lậu đến chỗ Thế Tôn, đảnh lễ sát chân, rồi ngồi qua một bên, bạch Đức Thế Tôn:

- Thế nào, thưa Cù-đàm, có nhân duyên gì, có hành vi nào đời trước khiến cho loài người này có tận, có diệt, có giảm thiểu? Xưa là thành quách, hôm nay đã hoại vong. Xưa có người dân, hôm nay bãi hoang?

Thế Tôn bảo:

- Bà-la-môn, nên biết, do những hành động của nhân dân này phi pháp nên khiến xưa có thành quách hôm nay bị ma diệt, xưa có người dân hôm nay bãi hoang, đều do dân sống xan tham trói buộc, quen hành ái dục đưa đến, khiến cho mưa gió không đúng thời, gieo trồng hạt mầm không phát triển. Lúc đó, nhân dân chết đầy đường.

- Bà-la-môn nên biết, do nhân duyên này nên đất nước bị hủy hoại, nhân dân không đông đúc.

- Lại nữa, Bà-la-môn, việc làm của con người là phi pháp gây nên sấm, sét, chớp giật tự nhiên; trời giáng mưa đá phá hoại mùa màng. Bấy giờ, người dân chết khó kể xiết.

- Lại nữa, Bà-la-môn, những việc làm của con người phi pháp, đấu tranh lẫn nhau, hoặc dùng nắm tay đấm nhau, hoặc gạch đá ném nhau, mọi người tự táng mạng mình.

- Lại nữa, Bà-la-môn, con người ấy đã đánh nhau nên chỗ ở mình không yên, quốc chủ không an ninh. Họ khởi binh chủng công phạt lẫn nhau, dẫn đến nhiều người chết khó tả, hoặc có người bị đao, hoặc có người bị tên bắn chết. Như vậy, này Bà-la-môn, do những nhân duyên này, khiến số người giảm bớt, không đông đúc lại được.

- Lại nữa, Bà-la-môn, vì những việc làm của con người là phi pháp, nên khiến thần kỳ không giúp cho được thuận tiện, hoặc gặp khốn ách tật bệnh nằm liệt giường, người trừ khỏi thì ít, người dịch chết thì nhiều. Này Bà-la-môn, đó gọi là vì nhân duyên này khiến dân giảm thiểu, không còn đông đảo nữa”.

(Kinh Tăng nhất A-hàm, phẩm 34. Đẳng kiến, kinh số 10 [trích])

Theo tuệ giác của Thế Tôn, đất nước sẽ suy vong khi có nhiều người sống phi pháp, vô đạo đức. Tham lam vô độ, ai cũng tìm cách tư lợi, vun vén cho riêng mình là nguyên nhân cơ bản khiến cho đất nước suy yếu. Sống phóng túng, buông thả theo dục vọng, ăn chơi trụy lạc khiến tệ nạn xã hội tràn lan, làm gia tăng bất ổn trong xã hội. Bên trong đất nước, nếu có nhiều người tánh tình hung bạo, lấy mạnh hiếp yếu, thường xuyên gây hấn, bức hại lẫn nhau sẽ khiến rối loạn, mất an ninh trật tự. Bên ngoài, nếu không khéo giao hảo sẽ dẫn đến chiến tranh, người dân chịu chết chóc, quê hương bị tàn phá.

Những ai từng nghiên cứu lịch sử nhân loại sẽ thấy rõ điều này, hệ quả tất yếu của đạo đức suy đồi. Pháp thoại này, Đức Phật còn chỉ ra một khía cạnh sâu kín hơn, đó là do đạo đức suy đồi nên phước báo của cộng đồng bị tổn giảm, các bậc hộ pháp thần minh không che chở nên xảy ra thiên tai, dịch bệnh, đói kém, ly loạn.

Vì thế, để chấn hưng đất nước, ngoài các biện pháp phát triển kinh tế, cần chú trọng đến phát huy đạo đức. Người dân tự giác sống theo pháp luật, người có niềm tin cần sống đúng với luật đạo, gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của cha ông chính là thực hành đạo đức, góp phần giúp ổn định xã hội, đưa đất nước đến giàu mạnh, thái bình.