Nơi lưu dấu ấn của đại danh y Hải Thượng Lãn Ông

GN - Chùa Tượng Sơn vừa được đại trùng tu lần thứ 3, giữ nguyên mẫu từ lần trùng tu trước (1880). Công trình trùng tu do Bộ Y tế giao Viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác làm chủ đầu tư và chùa vừa khánh thành vào tháng 2-2013…

Di tích ở chân núi Voi

Trước khi được trùng tu (2013), chùa Tượng Sơn chỉ còn lại là một phế tích, có diện tích 1,5 ha, tọa lạc tại khu đất bằng phẳng xa khu dân cư khoảng 2km, thuộc xã Sơn Giang, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

Tam quan chùa Tượng Sơn

Theo gia phả dòng họ Lê Hữu ở huyện Hương Sơn,  chùa Tượng Sơn được kiến dựng vào thời Hậu Lê, đời Lê Dụ Tông (đầu thế kỷ VIII) do bà Đặng Phùng Hầu, vợ của Tả hiệu điểm Tham đốc quận công Bùi Tướng Công, là bà ngoại của danh y Lê Hữu Trác nêu ý tưởng xây dựng.

Sau đó, con gái của bà là Bùi Thị Thưởng, vợ của Tiến sĩ Lê Hữu Mưu tiếp tục hoàn thành ý nguyện của mẹ và sáng lập chùa. Chùa được kiến tạo dưới sự chỉ đạo của hai người con của bà Bùi Thị Thưởng là Lê Hữu Tán và Lê Hữu Trác, với mục đích thờ Phật, thờ tổ tiên hai họ Bùi và Lê Hữu.

Chùa Tượng Sơn vừa được trùng tu

Chùa Tượng Sơn tọa lạc nơi phong cảnh hữu tình,  phía trước chùa là sông Ngàn Phố, phía sau chùa là dãy núi Voi nên chùa có tên là Tượng Sơn tự (chùa Núi Voi) tạo cho ngôi chùa nét u tịch, thanh bình. Phía Tây chùa có dòng suối bắt nguồn từ dãy Đại Huệ, băng qua ghềnh đá, ngày đêm nước chảy ầm ầm nên chùa có tên nôm là chùa Ầm Ầm.

Tượng Sơn tự là nơi lưu dấu những năm tháng sống, làm thuốc cứu người, nghiên cứu y thuật và viết sách của đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.

Theo gia phả của dòng họ, suốt những năm 1760-1786, Hải Thượng Lãn Ông đã dành phần lớn thời gian lưu lại chùa, mở phòng mạch chữa bệnh cho nhân dân trong vùng, nghiên cứu y thuật và hoàn thành nhiều tác phẩm làm nền tảng cho y học cổ truyền ngày nay:  Hải Thượng y tông tâm lĩnh (gồm 28 tập, 66 quyển), Y trung quan kiện (1780), Y hải cầu nguyên (1782), Thượng kinh ký sự (1783), Vận khí bí điển (1786)…

Đây là một trong những danh lam của Hà Tĩnh, ngày 21-7-1994, chùa Tượng Sơn được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.

Quần thể kiến trúc mang dấu ấn của đại danh y

Toàn bộ dự án trùng tu, tôn tạo gồm quần thể 3 khu di tích. Khu di tích số 1: được khởi công xây dựng vào năm 2004 tại xã Sơn Trung gồm 48 hạng mục, trong đó mộ đá Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác cùng nhà phương đình, vườn cây lưu niệm, đường dẫn lên khu tượng đài Hải Thượng Lãn Ông dài 629m có 231 bậc, 51 chiếu nghỉ lát đá xanh Vĩnh Lộc, Thanh Hóa. Đặc biệt là khu tượng đài Hải Thượng Lãn Ông cao 16,91m, nặng 350 tấn, bình phong bằng đá cẩm thạch nguyên khối nặng 17 tấn, khắc 3 chữ Đức Lưu Quang và hệ thống phù điêu với dòng chữ Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh cùng mười điều răn của Hải Thượng Lãn Ông.

Đức Bổn Sư tại chùa Tượng Sơn

Khu di tích số 2, được xây dựng vào năm 2008 tại xã Sơn Quang với 18 hạng mục gồm nhà thờ Hải Thượng Lãn Ông, sân hành lễ, nhà tiền đường, vườn đào…

Khu di tích số 3, khởi công xây dựng vào năm 2009, được Bộ Y tế giao Viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác làm chủ đầu tư. Công trình gồm có 28 hạng mục, trong đó dự án tu bổ, tôn tạo chùa Tượng Sơn thuộc quần thể di tích Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (xã Sơn Giang). Theo đó, chùa Tượng Sơn được trùng tu chánh điện, nhà tổ, tả vu, hữu vu, tam quan, tượng Phật bà Quán Thế Âm, bia dẫn tích…

Chùa Tượng Sơn có kiến trúc ban đầu của chùa theo hình chữ Nhất, chùa đã hai lần đại trùng tu, lần thứ nhất vào năm Minh Mạng thứ 16 (1835) do Lê Hữu Ân, pháp danh Thích Phổ Quang trùng tu lại chùa thượng, sửa chữa lại chùa hạ, dựng gác chuông tám mái, đúc đại hồng chung có chữ “Tượng Sơn tự chung”.

Đến năm Tự Đức (1880), Thiền sư Thích Quảng Vận đã trùng tu, bổ sung thượng điện, kiến thiết nhà Tổ, làm nhà khách, lát sân, xây bể, lập vườn cây ăn quả. Đầu thế kỷ XX, Thiền sư Thích Nhuận Du quy tập, xây vườn tháp mộ.

Năm 1997, Thiền sư Thích Tâm Châu, người cùng dòng họ Lê Hữu, và dòng họ Bùi đã di dời phần mộ của bà Tham đốc quận công vào vườn tháp mộ của chùa. Lần đại trùng tu này là lần thứ 3 nhưng vẫn lưu giữ được nét kiến trúc lần trùng tu lần thứ hai (1880).

Tượng cổ ở chùa Tượng Sơn

Tôn tượng Chuẩn Đề tại chùa Tượng Sơn - Ảnh: Ngộ Dũng

Sau khi trùng tu, để đáp ứng nhu cầu tâm linh và tín ngưỡng của quần chúng nhân dân, với tư cách là chủ đầu tư của công trình trùng tu, tôn tạo di tích chùa Tượng Sơn, GS.TS Thiếu tướng Lê Năm, Giám đốc Viện Bỏng Quốc gia Lê Hữu Trác đã cung thỉnh TT.Thích Nhật Từ làm trụ trì, lễ bổ nhiệm chính thức cũng đã diễn ra vào ngày 27-3 vừa qua.

Trong một thời gian dài, chùa Tượng Sơn không có người hướng dẫn tu tập, nhận thấy nhân dân, Phật tử quanh vùng rất khát khao Phật pháp nên từ ngày chuẩn bị nhận quyết định trụ trì chùa Tượng Sơn, TT.Thích Nhật Từ đã về đây xây dựng đạo tràng cho Phật tử lớn tuổi và thanh thiếu niên sinh hoạt Phật pháp vào ngày thứ Bảy, ngày Chủ nhật hàng tuần, tạo điều kiện để bà con, đặc biệt là lớp trẻ đến tìm hiểu, tu học Phật pháp, thực hành nếp sống hiền thiện lợi đạo ích đời.