Taliban đang bức tử di sản văn hóa Phật giáo Pakistan

Ông Abdul Nasir Khan, phụ trách Bảo tàng Taxila, nơi trưng bày một trong những bộ sưu tập khảo cổ đầu tiên ở Pakistan , nói với AFP rằng: “Những kẻ hiếu chiến là kẻ thù của văn hóa. Thật rõ ràng là nếu tình trạng này vẫn cứ tiếp diễn như vậy, nó sẽ hủy diệt văn hóa và bức tử di sản văn hóa của chúng tôi.”

Taxila là một thị trấn nhỏ nằm cách thủ đô Islamabad khoảng 20 km về hướng nam. Căn cứ vào lịch sử, Taxial là một trung tâm học thuật của Phật giáo từ thế kỷ thứ 5 trước công nguyên đến thế kỷ thứ 2 dương lịch. Vì vậy, Taxila là một trong những nơi thu hút khảo cổ đầu tiên của Pakistan .

Tượng đức Phật theo phong cách văn hóa Gandhara

được trưng bày trong một viện bảo tàng ở Peshawar , Pakistan .

Bạo lực đang gia tăng ở Pakistan từ khi những kẻ đánh bom và các tay súng Taliban thường xuyên nhắm vào các thành phố của Tỉnh Biên giới Tây-Bắc và xung quanh thủ đô Islamabad với cường độ ngày càng quyết liệt.

Ông Khan cho biết: “Ngay cả Taxila, chúng tôi cũng không cảm thấy an toàn. Chính quyền địa phương đã cảnh báo chúng tôi về khả năng có thể xảy ra một cuộc tấn công vào bảo tàng này. Chúng tôi đã lắp đặt vài thiết bị báo động an ninh bên ngoài nhưng chúng không đủ vì chúng tôi thiếu tài trợ.”

“Chúng tôi không thấy một bóng du khách nước ngoài nào trong nhiều tuần. Nếu du khách không đến, các địa điểm di tích không được bảo tồn, bảo vệ, và các nhà nghiên cứu chấm dứt việc nghiên cứu, chúng ta thử nghĩa xem tương lai khảo cổ học ở đây sẽ đi về đâu?” ông Khan rầu rĩ than thở.

Tháng 3/2001, phiến quân Taliban ở nước làng giềng Afghanistan đã phá hủy 2 pho tượng Phật 1500 tuổi ở Bamiyan bất chấp sự phản đối của công luận quốc tế. Dân quân Hồi giáo đã tràn vào Pakistan kể từ đó. Sự chống đối của chiến binh Hồi giáo đối với âm nhạc, nghệ thuật, khiêu vũ, các cô gái có học và sùng bái thần tượng khiến cho các nhà khảo cổ lo ngại rằng các di tích Phật giáo Pakistan đang lọt vào trong ánh mắt thù địch của bọn chúng.

Các nhà khảo cổ Italia đã hoạt động tích cực tại thung lũng Swat, miền tây bắc Pakistan từ năm 1956 cho đến khi họ miễn cưỡng kết thúc công việc năm 2007 sau khi các chiến binh Taliban, dưới sự lãnh đạo của giáo sỹ cực đoan Maulana Fazlullah, đưa ra những đòi hỏi áp dụng luật Hồi giáo Sharia.

Một du khách đang tham quan một trong số những bảo tàng ở Peshawar , Pakistan .

“Chưa có một kế hoạch nào để xúc tiến hoạt động nghiên cứu ở thung lũng Swat cả,” Luca Olivieri, đồng chỉ huy nhiệm vụ khảo cổ học người Italia ở Pakistan nói với thông tấn AFP qua điện thư.

Sau 17 năm phụ trách bảo tàng ở Swat, ông Khan không muốn chứng kiến sự rủi ro. Với việc phiến quân Taliban đánh bom giết người theo cách của chúng khắp thung lũng Swat đã khiến bảo tàng đóng cửa năm 2008, và ông Khan đã phải sơ tán các cổ vật quý giá nhất đến nơi khác.

Tháng 9/2008, phiến quân Taliban đã hai lần ra sức phá hủy những di tích Phật giáo thế kỷ thứ 7, gây hư hỏng một khối đá đã được điêu khắc những hình ảnh của đức Phật, vốn đã trở thành địa điểm hành hương trong nhiều thế kỷ.

Năm nay, quân phiến loạn đã hành quân sâu vào bên trong thủ đô Islamabad 100 km, đẩy mạnh hoạt động quân sự ở quận tây bắc, cùng với một cuộc tấn công rộng khắp ở Nam Waziristan.

“Đây là thời gian tồi tệ nhất đối với khảo cổ học. Quân sự đã ảnh hưởng quá xấu đến khảo cổ. Trước đây, đã có từ 15-20 phái đoàn nước ngoài làm việc trong lĩnh vực này, nhưng hiện tại việc nghiên cứu đã hoàn toàn chấm dứt,” ông Khan thở than với AFP.

Ông Khan nói quân đội đã trưng dụng bảo tàng này để xây dựng thị trấn chính Mingora của thung lũng Swat. Mặc dù cuộc tấn công trong mùa hè vừa qua dường như đã đẩy phiến quân Taliban ra khỏi nơi đồn trú cho đến nay, nhưng ông Khan vẫn hoài nghi về cuộc sống sớm trở lại bình thường.

“Tôi không thấy bất kỳ cơ hội mở cửa lại bảo tàng ở Swat nào trong thời gian tới. Tình hình hiện nay vẫn còn chưa thích hợp cho vấn đề mở cửa này. Tòa nhà của viện bảo tàng đã bị thiệt hại nặng nề trong một trận mưa bom. Các kệ trưng bày đã bị đổ gãy, và viện bảo tàng cần phải sửa chữa lại hoàn toàn,” ông Khan nói. “Vẫn còn đó những nỗi sợ hãi trong tâm thức mọi người, nhưng tôi hy vọng rằng quân đội sẽ chiến thắng để mang lại sự thanh bình,” ông Khan cho biết thêm.

Phía nam, tình hình cũng chẳng khá hơn gì. Peshawa, thủ phủ động loạn của miền tây bắc Pakistan vốn nổi tiếng nhờ vào di sản văn hóa và khảo cổ Phật giáo, thường thu hút hàng ngàn du khách, nhưng nỗi sợ hãi về an ninh và các cuộc tấn công bằng bom khiến cho nó trở thành khu vực cấm người nước ngoài lai vãng. Bảo tàng ở đây vẫn mở, nhưng một cổng thì đã bị khép kín, còn một cổng thì những vật chắn bằng bê tông bên ngoài chỉ cho phép mọi người đi bộ vào.

Ông Qazi Ijaz là một quan chức tại bảo tàng Peshawar nói với AFP rằng: “Trong suốt một năm rưỡi trời, du khách nước ngoài đã không đến tham quan vùng đất này của Pakistan . Trung tâm của văn minh Gandhara ở Swat đã bị đóng cửa, và đó mới chính là mối quan tâm chính của các du khách.”

Ông Qazi Ijaz cũng cho biết thêm rằng: “Các công ty du lịch đã đóng cửa. Du khách nước ngoài đã không còn đến tham quan, và viện bảo tàng cùng với các đài kỷ niệm, các địa điểm khảo cổ khác dường như đã trở nên hiu quạnh.”

Có khoảng 10 viện bảo tàng ở miền tây bắc Paakistan, trong đó có một công trình kiến trúc ngầm để bảo vệ văn hóa Kalash ở thung lũng Chitral, nơi một tình nguyện viên người Hy Lạp bị bắt cóc vào tháng 9, sau đó bị đưa vào Afghanistan như tin đã đưa.

Làn da trắng và đôi mắt sáng của người Kalash là nguồn cảm hứng trong việc trầm tư mang tính học thuật rằng, họ hoặc là hậu duệ của một nhóm cư dân Trung Đông cổ đại, hoặc là hậu duệ của những chiến binh của quân đội Alexander Đại đế vốn xâm chiếm vùng đất này trong thế kỷ thứ 4 trước công nguyên.