Trao đổi: Lễ hội đầu năm Hái lộc đầu năm: Lợi bất cập hại

Cành lộc sau đó sẽ được để trên bàn thờ trong những ngày tết. Vào thời xưa, khi dân cư còn thưa thớt, vườn chùa còn rộng rãi thì tục này không ảnh hưởng đến “hòa bình thế giới” nhiều lắm. Nhưng đi cùng với thời đại thì dân số ngày càng đông đúc, diện tích các đền chùa ngày càng bị thu hẹp và cây cối trong chùa cũng thưa thớt theo, đặc biệt trong các thành phố, thì chuyện hái lộc đã trở thành một tệ nạn.

Nhà chùa và lộc xanh “kêu cứu”

Nếu mỗi cây trồng tại Việt Nam có một linh hồn và được “may mắn” trồng ở thành phố thì có lẽ điều chúng sợ nhất là đêm giao thừa. Thời điểm đó, chúng có thể bị loài người tấn công trở thành “tàn tật”, vì vào mỗi dịp giao thừa các đền chùa luôn chật người đi cầu khấn điều tốt lành cho năm mới.

Khi ra về mỗi người đều muốn hái ít cành lộc để lấy hên cho cả năm, nhiều người không có ý định hái lộc nhưng khi thấy người khác hái lộc thì cũng phải lấy một ít cho yên tâm. Có nhiều người không muốn hái vài cành con con mang ý nghĩa tượng trưng như người xưa mà quan niệm thực dụng rằng hái nhiều mới được lộc nhiều, mới chứng tỏ mình hơn người ta. Có người còn “mạnh dạn” bứt hết nguyên cành lộc lớn của chùa đem về, không chỉ cho riêng mình mà còn để... tặng bạn bè, người yêu. Họ cho rằng cứ hái nhiều vậy để người khác khỏi hái lộc được, để “bao nhiêu lộc thiên hạ sẽ vào ta hết”. Hái lộc nhiều thành nghiện, có kẻ không chỉ hái lộc một lần vào giao thừa mà còn hái nhiều lần, đi chùa hay lễ hội nào thì về cũng phải hái được ít nhất vài cành lộc tại đó thì mới thỏa lòng tham.

Không ít kẻ còn chặt nguyên cả cành cây to để vác lộc to về nhà cho oai. Mấy năm trước, các cây cảnh trong nhiều chùa bị nạn hái lộc làm tan hoang sau giao thừa. Để tự cứu mình, các chùa phải  thường xuyên nhắc nhở và cử người trông coi, bảo vệ cây nhưng chỉ cần hở ra là bị một số người nhanh tay vặt sạch mầm xanh ngay.

Khi cây trong chùa không đáp ứng nổi lòng tham của người hái lộc thì cây xanh công cộng trở thành mục tiêu bị tấn công. Có nhiều bạn trẻ hái lộc không kén chọn mà cứ cây nào thuận tay ngoài đường dù là me hay phượng cũng hái bẻ hết, nhiều khi hái xong cũng bỏ. Với những người đó, hái lộc đồng nghĩa là bẻ cây xanh cho giống người khác, làm theo tâm lý bầy đàn. Đáng buồn hơn, có không ít kẻ mượn gió bẻ măng trộm luôn cây cảnh của công viên với ý nghĩ rước cây lộc về nhà. Nhưng nếu xét lại, đầu năm họ không làm được việc gì tốt lành mà lại hành động như phường đạo chích.

	Theo quan niệm nhà Phật, gieo nhân nào thì gặt quả ấy. Bạn không trồng cây thì cũng đừng hái quả, không bỏ sức trồng cây thì tốt nhất là đừng bẻ lộc

Hủ tục cần loại bỏ

Nắm bắt tâm lý hái lộc đầu năm nên nhiều người đã bán các cây lộc ở ngoài cổng chùa như cây sống đời, mía... với giá khá rẻ. Tuy nhiên, nhiều người vẫn không thích mua cây lộc theo kiểu công nghiệp mà cứ phải tự tay hái những cành lộc trên cây, vì theo họ, mới là "lộc thật sự".

Xét về mặt khoa học, hái lộc cũng chẳng giúp gì nhiều cho việc ăn nên làm ra của người ta trong năm. Nhưng có một điều chắc chắn là hành động bẻ cây hái lộc sẽ góp phần làm hư hỏng cây xanh, lá phổi quan trọng trong các thành phố vốn đầy khói bụi. Và việc phá cây hái lộc còn khiến bạn tự làm xấu mình trong mắt mọi người. Du khách nước ngoài sẽ nghĩ gì về người Việt Nam khi họ thấy chúng ta đua nhau “phá cây” trong dịp thiêng liêng của cả nước?

Xét về mặt tâm linh, hái lộc cũng chẳng giúp tâm hồn bạn thanh thản hơn. Theo quan niệm nhà Phật, gieo nhân nào thì gặt quả ấy. Bạn không trồng cây thì cũng đừng hái quả, không bỏ sức trồng cây thì tốt nhất là đừng bẻ lộc. Hành động bẻ một cành lộc xanh tươi không phải là gieo nhân tốt mà là phá hoại, gieo một nhân xấu.

Vẫn biết hái lộc là tục từ xưa của người Việt nhưng nếu nó cứ được tiến hành như một sự tàn phá thiên nhiên thì dù có là phong tục lâu đời đi chăng nữa cũng nên bỏ. Có nhiều cách để đem niềm tin về việc mang lộc về nhà trong năm mới. Thay vì hái lộc tại sao chúng ta không gieo lộc? Việc trồng cây thay cho hái lộc chẳng phải là tốt hơn hay sao?