Theo đó, Bộ Tài chính vừa có báo cáo gửi Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về kết quả thực hiện thí điểm kiểm tra việc quản lý tiền công đức tại các di tích lịch sử - văn hóa, đình, chùa đã được xếp hạng trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Văn bản này cũng đề xuất việc kiểm tra tổng thể trên phạm vi toàn quốc.

Di tích có số thu cao nhất là đền Cửa Ông - Cặp Tiên

Báo cáo cho biết đoàn kiểm tra việc tiếp nhận, quản lý, sử dụng tiền công đức, tài trợ cho di tích và hoạt động lễ hội; xem xét việc mở tài khoản, mở sổ sách ghi chép số thu, chi tiền công đức, tài trợ; nội dung sử dụng tiền công đức, tài trợ và giám sát việc tiếp nhận, kiểm đếm, sử dụng tiền công đức, tài trợ, trong thời kỳ từ năm 2022 và 4 tháng đầu năm 2023 (không áp dụng đối với năm 2020 và 2021 do đại dịch Covid-19, các di tích phải đóng cửa).

Đền Cửa Ông là nơi có số thu tiền công đức lớn nhất trong đợt kiểm tra thí điểm về việc quản lý tiền công đức ở tỉnh Quảng Ninh 4 tháng đầu năm 2023 - Ảnh: TTXVN

Báo cáo của Bộ Tài chính cho biết tổng số thu việc quản lý tiền công đức ở các di tích lịch sử - văn hóa, đình chùa trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh là 70,8 tỷ đồng trong năm 2022 (không bao gồm các khoản công đức, tài trợ bằng hiện vật, công trình xây dựng); trong khi đó, tổng số chi là 54,4 tỷ đồng.

Riêng 4 tháng đầu năm 2023, tổng số thu là 61 tỷ đồng (không bao gồm các khoản công đức, tài trợ bằng hiện vật, công trình xây dựng), gần bằng số thu cả năm 2022; tổng số chi là 29,4 tỷ đồng.

Di tích có số thu cao nhất trong 4 tháng đầu năm ở tỉnh Quảng Ninh là đền Cửa Ông - Cặp Tiên (19,8 tỷ đồng), kế đến là Khu di tích lịch sử và danh thắng cảnh Yên Tử (7,2 tỷ đồng, riêng tại chùa Đồng là 4,3 tỷ đồng); thứ ba là đền Thánh Mẫu ở Trà Cổ, Móng Cái (5,3 tỷ đồng).

Trong liệt kê các di tích có khoản thu tiền công đức trên 1 tỷ đồng trong khoản thời gian trên có nhiều di tích khác, trong đó có chùa Hưng Học (ở Nam Hòa, Quảng Yên).

Cũng theo báo cáo của Bộ Tài chính, số liệu nêu trên được tổng hợp từ báo cáo của 221 chủ thể, bằng 47% trên tổng số chủ thể quản lý di tích. Sau khi loại trừ số di tích không có công đức, còn hơn 50 di tích không có số liệu báo cáo (trong đó có chùa Ba Vàng ở Uông Bí thuộc di tích cấp tỉnh, được đánh giá có số thu công đức tốt).

"Không có số liệu báo cáo" không có nghĩa là "không báo cáo"; nhiều báo biến (hơn) 50 di tích đền, đình, cơ sở khác thành... chùa

Ngay sau khi thông báo cáo của Bộ Tài chính về kết quả tổng kiểm tra tiền công đức thí điểm trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh được phổ biến, báo chí đã khai khác nguồn tin này với nhiều cách cập nhật khác nhau, trong đó nhiều tin cho rằng “Chùa Ba Vàng không báo cáo thu chi tiền công đức”.

Liên quan tới vấn đề này, đại diện chùa Ba Vàng đã có thông tin phản ứng, khẳng định: “không hề có một đoàn kiểm tra nào đến chùa Ba Vàng trực tiếp kiểm tra việc thu chi tiền công đức; đồng thời cũng không nhận được bất kỳ văn bản nào yêu cầu nhà chùa phải nộp báo cáo thu chi tiền công đức”.

Nhiều báo, trong đó có báo Tuổi Trẻ, Công Thương - Cơ quan ngôn luận của Bộ Công thương đã đặt tít sai, biến hơn 50 di tích là các đền, đình, cơ sở cách mạng trong báo cáo của Bộ Tài chính thành "chùa", gây bức xúc trong dư luận - Ảnh chụp màn hình sáng 23-7-2023

Thông cáo của chùa đề nghị Bộ Tài chính kịp thời giải thích sự việc trước công luận; Bộ Thông tin và Truyền thông kịp thời xem xét việc đưa tin sai sự thật của báo chí.

Điều nguy hại hơn, nhiều báo đã có cách đặt tiêu đề được cho là ác ý, gán ghép hơn "50 di tích không có số liệu báo cáo" về việc quản lý tiền công đức trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh là... chùa; trong khi đó, sự thật không phải như vậy, mà các di tích đã được nhà nước xếp hạng các cấp bao gồm cả các đình, cơ sở tín ngưỡng, văn hóa và lịch sử khác.

Sẽ kiểm tra trên phạm vi cả nước trong hai năm 2022 và 2023

Theo số liệu thống kê, hiện cả nước có trên 54.000 di tích, trong đó có 123 di tích xếp hạng quốc gia đặc biệt, gần 4.000 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 10.000 di tích xếp hạng cấp tỉnh và trên 40.000 di tích đã được đưa vào danh mục kiểm kê của địa phương theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

Mỗi năm tổ chức khoảng 9.000 loại lễ hội, trong đó có khoảng 7.000 lễ hội truyền thống, gần 1.400 lễ hội tôn giáo và hơn 400 lễ hội lịch sử, cách mạng tại các di tích trên.

Bộ Tài chính cho rằng, đến nay việc đánh giá mới chỉ dừng ở phạm vi di tích, theo cách làm riêng của mỗi địa phương.

Bộ này cũng nhận định việc kiểm tra tổng thể vấn đề quản lý tiền công đức tại các di tích lịch sử - văn hóa, đình chùa trên toàn quốc thực sự cần thiết, là dịp để tổng hợp, nhằm đánh giá đầy đủ hơn về hoạt động này. Thời gian kiểm tra trong hai năm 2022-2023, Bộ cũng yêu cầu các tỉnh cần gửi báo cáo kết quả kiểm tra về Bộ Tài chính trong quý I-2024.

Đối tượng kiểm tra mở rộng trên phạm vi toàn quốc sắp tới là các di tích lịch sử - văn hóa, đình chùa đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp bằng xếp hạng di tích hoặc đưa vào danh mục kiểm kê di tích của địa phương theo quy định của Luật Di sản văn hóa.