Mẹ - Vị Hộ pháp vĩ đại!

GN - Một ngày đầu tháng Chạp, sắp Tết, ba thầy ra đi. Trong cảnh thắt ngặt khốn cùng không tiền mua hòm, má thầy đánh liều sang nhà em chồng, rồi sang nhà họ hàng bên ngoại, sang nhà anh ruột mượn tiền, nhưng tất cả đều lắc đầu, lý do vì: mẹ góa con côi lấy gì trả?!

Đó là một phần phác họa tuổi thơ của HT.Thích Thiện Bảo qua tập tự truyện Quăng đời mình vào chốn thiền môn - cho con đi tu nghe má vừa ra mắt vào tháng 9-2020. Sách do Thái Hà Books liên kết cùng NXB Hà Nội ấn hành, dày 210 trang, gồm 28 phân mục.

Qua góc nhìn của tác giả từ khi còn là một đứa trẻ nhà quê nghèo cho đến khi ra gánh vác trọng trách Giáo hội, bức tranh Phật giáo miền Tây Nam Bộ và Sài Gòn - TP.HCM trước và sau năm 1975 được khắc họa một cách chân thực, sinh động. Tập tự truyện gợi nhớ câu chuyện tuổi thơ, những ngày gian nan vào đạo của cố HT.Thích Trí Tịnh, TT.Thích Chơn Thanh - đều xuất thân từ miền Tây Nam Bộ.

Trong tự truyện của mình, HT.Thích Thiện Bảo không ngại phơi bày một “thực tế trần trụi” ở chốn thiền môn, khiến không ít người ưa lý tưởng hóa cuộc sống tu hành không khỏi “vỡ mộng”: những đứa trẻ vào chùa được thầy xuống tóc nhưng không dạy dỗ; những chú tiểu bị bóc lột sức lao động đến kiệt quệ; những sự tranh chấp, hiếp đáp, tỵ hiềm của huynh đệ; những Phật tử đến chùa ưa tranh cãi, trách hờn; những người nhà của vị trụ trì thao túng việc chùa khiến Tăng chúng không thể ở… Dĩ nhiên, đó chỉ là bức tranh Phật giáo qua cái nhìn cá nhân của tác giả trong thời kỳ khó khăn chung của Phật giáo - đất nước, nhưng đến nay, những “sự thật” ấy không hẳn đã sạch những tàn dư…

Tự truyện của HT.Thích Thiện Bảo cũng khiến cho người ta tin hơn vào “cơ duyên” xuất gia tu hành. “Tôi đã từng chứng kiến có người mong muốn đi tu nhưng cơ duyên không đến nên rồi cũng không thực hiện được, cho đến ngày từ giã cuộc đời họ chỉ đành nuối tiếc. Có người phát tâm vào chùa với ý nguyện rất dõng mãnh, khi thọ Đại giới, phát nguyện tấn hương, còn gọi là đốt liều, phát nguyện đốt thân cúng dường Tam bảo trong các đại giới đàn của Tăng Ni (…). Có người phát tâm thọ trì kinh Pháp hoa vừa tụng vừa đốt một ngón tay cúng dường… Nhưng rồi năm sau thì tất cả trở thành gió thoảng mây bay, mất hết Bồ-đề tâm, ý chí mãnh liệt lúc đầu không còn nữa, họ chọn con đường quay về đời sống thế tục” (tr.136). Trong những người “quay đầu” đó, không ít vị là huynh đệ đồng tu với thầy, những đệ tử và cả những đứa cháu…, khiến thầy không khỏi băn khoăn về việc giáo dục lý tưởng xuất gia cũng như phương pháp dạy dỗ đệ tử…

Bản thân thầy còn trụ được trong ngôi nhà Phật pháp hẳn cũng do “cơ duyên”; nhưng như lời thầy kể, đó còn là do thầy có duyên được làm con của một vị Hộ pháp vĩ đại: mẹ thầy! “Chư Tăng Ni quen biết đều nói má là một vị Hộ pháp trên đường tu của tôi. Nhiều người còn phán một câu: ‘Thầy mà không có má kế bên chưa chắc thầy có thể tu được cho đến ngày hôm nay’. Thật lòng, tôi chưa bao giờ khởi lên ý nghĩ rời bỏ chiếc áo tu cho dù bất cứ khó khăn nào, nhưng chắc chắn một điều má hẳn là vị Hộ pháp của tôi, một thiện tri thức suốt quãng đường tu tôi đã đi qua”. Thầy khẳng định: “Tôi đi tu mấy chục năm nhưng chưa chắc tinh tấn bằng cụ già như má tôi” (tr.199).

Còn gì xúc động hơn hình ảnh “một bà già quê mù chữ”, luôn nhận mình là “người làm công quả ở chùa”, “không ai biết má là má của thầy trụ trì ngoại trừ Phật tử đến tụng kinh hàng đêm”. Người “công quả” ấy: “Mỗi buổi chiều lúc sáu giờ má mặc áo tràng lên chánh điện ngồi niệm Phật cho đến hết thời Tịnh độ, khuya công phu chuông chưa thức chúng má đã có mặt ở chánh điện từ ba giờ đến gần năm giờ mới xuống bếp nấu cơm và tiếp đó là lo toan chuẩn bị cho một ngày. Luôn như vậy”. Đặc biệt, khi thầy trụ trì tiếp khách nữ, “má thầm lặng làm thêm một việc là… ngồi bên cạnh”, “họ ngồi lâu chừng nào thì má cũng ngồi lâu chừng đó!”. Có lẽ “vì là phụ nữ nên má hiểu tâm lý phụ nữ hơn. Mình không để tâm mà bên kia có để ý thì cũng phiền”.

Xuyên suốt tự truyện, người đọc luôn thấy bóng dáng một bà mẹ hiền không rời mắt khỏi đứa con thân yêu, dù đến khi con đã là một vị Thượng tọa, và má đã là một Sa-di-ni, má vẫn luôn là một vị Hộ pháp nâng đỡ con, sợ con lầm đường lạc lối. Trong bất kỳ hình thức nào, má vẫn luôn là má, âm thầm đợi con về để cùng dùng cơm, đơn giản là vì sợ con mệt nên bỏ cơm, ảnh hưởng đến sức khỏe. Cho đến khi trút hơi thở cuối cùng, má vẫn là tấm gương tu hành cho con. “Đến giờ sắp từ biệt vĩnh viễn, những ngón tay má nắm chặt bàn tay tôi và ánh mắt nhìn tôi đầy lưu luyến không muốn chia ly. Khi tôi và quý thầy quý Ni quý chú nhắc ‘Bà niệm Phật đi’ thì má mới nhớ ra và niệm Phật thành tiếng, cho tới khi những ngón tay má mềm dần trong tay tôi và tiếng niệm Phật nhỏ dần nhỏ dần…” (tr.210).

HT.Thích Thiện Bảo giữ nhiều trọng trách của Giáo hội giao phó, đặc biệt đã phụng sự cho Báo Giác Ngộ nhiều năm - từ vai trò phóng viên cho đến Thư ký và Phó Tổng Biên tập. Những năm qua, Hòa thượng trở về ngôi chùa quê - Bửu Thọ, Kiên Giang tịnh tu, thành lập Trung tâm Thiền tập Bửu Thọ hướng dẫn cho nhiều Tăng Ni, Phật tử tu tập.

Quảng Kiến/Báo Giác Ngộ

- Bài đăng trên Giác Ngộ số 1068, phát hành ngày 18-9-2020 -