Hãy vững tin một mùa xuân đang đến...

GN - Tôi nhận được một lá thư của người học trò, nhiều ưu tư, trăn trở về lối sống của người trẻ hiện nay.

Hãy vững tin

Bạn trẻ dẫn lại nhiều thông tin không thể thờ ơ. Rằng khi Jack Ma qua VN, hơn 3.000 sinh viên đã chen nhau giành, thậm chí mua vé để được gặp, cá biệt có người còn quỳ khóc khi nói chuyện với Jack. Một nhóm nhạc Hàn Quốc đến nước ta, có hàng nghìn bạn trẻ chầu chực hàng mấy tiếng đồng hồ, rồi khóc lóc, vật vã, chen chúc đến ngất xỉu để gặp thần tượng! Gần đây trào lưu “thú tội” (confession) trong giới sinh viên cũng gây nhiều cơn bão mạng khi họ vận dụng hay lợi dụng diễn đàn để nói xấu thầy cô và bè bạn, thay vì chỉ thú tội của chính mình…

Tôi đã từng đọc một nghiên cứu về sức khỏe tâm thần 6.189 học sinh ở các trường trung học, đại học ở Hà Nội, Hải Dương, TP.HCM, Cần Thơ do GS.Michael Dunne thực hiện, cho biết cứ 7 thanh niên VN thì có 1 người trầm cảm. Ở độ tuổi 13 - 24, các trường hợp trầm cảm ở TP.HCM chiếm tỷ lệ cao nhất, tiếp đó là Hà Nội và Cần Thơ.

Hồi tháng 9-2017 một học sinh lớp 9 (tại một trường THCS ở Q.1) bị 3 điểm môn tiếng Anh trong kỳ thi sát hạch đầu năm, môn học mà em giỏi và tự tin nhất. Sau đó em bị trầm cảm nặng và không muốn đi học. Gia đình đã đưa đi khám tâm lý các nơi, ba mẹ cũng túc trực ở nhà để trông nom chăm sóc. Nhưng cuối cùng em đã nhảy từ chung cư xuống đất và tử vong. Còn một việc đáng báo động là tình trạng bạo lực học đường, không giảm mà còn có chiều hướng tăng.

Những hiện tượng đó, chúng ta không chỉ đổ lỗi cho người trẻ không thôi. Sự trong sáng hay thiên lương của trẻ thơ đã bị tha hóa theo mong muốn của người làm cha làm mẹ, từ chuyện chạy trường, chạy lớp cho đến đua đòi vượt ra khỏi tầng lớp xã hội xuất thân “nghèo hèn” của mình. Khi người ta tôn vinh những giá trị ảo thì tâm hồn “xơ hóa”, đánh mất luôn cả sự trung thực và quen sống trên hàng đống hàng giả từ bằng cấp, thành tích báo cáo cho đến chức danh, địa vị xã hội. Cuộc sống của người trẻ vì thế đã định nghĩa sai khái niệm “hạnh phúc” và ngộ nhận nó đồng nghĩa với giàu sang, sở hữu nhiều tài sản và phương tiện vật chất hưởng thụ.

Nhưng chúng ta thực sự muốn tuổi trẻ đừng bị rơi vào dòng thác xô bồ của xã hội tiêu thụ, đừng chạy theo những thị hiếu nhất thời do quảng cáo kích thích, đừng khao khát làm giàu chỉ để thỏa mãn những dục lạc vật chất thoáng qua, đừng thờ ơ vô cảm trước những đau khổ của người khác. Trên tinh thần đó, tuổi trẻ như mùa xuân, hay như có ai ví “như hạt móc ban mai, như sương buổi sớm lung linh và dễ vỡ”, “Cần phải định hướng ước mơ”!

Người trẻ có định nghĩa sai về khái niệm hạnh phúc không?

Tôi nghĩ tuổi trẻ VN cũng nằm trong bối cảnh chung của thanh niên toàn thế giới. Theo Guardian, từ ngữ của năm 2017 là “Youthquake”, với nghĩa “thay đổi văn hóa, chính trị hoặc xã hội nổi bật, phát sinh bởi những hành động hoặc ảnh hưởng của người trẻ” được từ điển Oxford lựa chọn là từ của năm. Vì sao? Năm 2017 chứng kiến thế hệ Millennial (những người sinh ra trong giai đoạn từ đầu thập niên 1980 đến đầu thập niên 2000) tác động vào sự biến đổi chính trị. Các cuộc tổng tuyển cử ở Anh và New Zealand là những ví dụ về việc cử tri trẻ vận động để ủng hộ các đảng đối lập. Nhà từ điển học Susie Dent nhận xét danh sách những từ nổi bật của năm 2017 không mấy tươi sáng như những từ “Antifa” (chống phát-xít) và “kompromat” (kẻ thu thập thông tin nhằm tống tiền vì mục đích chính trị), ngầm hiểu những thời điểm đổ vỡ niềm tin và vô vọng.

Nhưng với từ “youthquake”, mọi người cuối cùng cũng tìm được một chút hy vọng về sức mạnh khiến chúng ta thay đổi mọi thứ, nhất là vừa kết thúc một năm khó khăn và bất hòa. Người ta đặt niềm tin nơi tuổi trẻ. Hay chính xã hội tương lai, hiện đang bị tấn công hàng ngày hàng giờ bằng các phương tiện thông tin mạng. Về lý thuyết, các nhà nghiên cứu giáo dục khi nhận định về tuổi trẻ hôm nay đều cho rằng họ đang có những thuận lợi lớn vì được sống trong thời đại có nhiều thành tựu khoa học kỹ thuật, sự phát triển vượt bậc của internet.

Chúng ta có nhiều tổ chức có ý nghĩa giáo dục thanh thiếu niên, nhưng dường như chưa đủ vì sự thiếu cập nhật không khí thời đại, lại thiếu sự đầu tư từ những người lớn, hay sự tham vấn của cha mẹ, khi chính những người lớn cũng đang rơi vào vòng xoáy của lòng tham, toan tính mưu cầu danh lợi khiến lớp trẻ thiếu hẳn những tấm gương soi chân chính. Những bài học mà nhà Phật gọi là thân giáo.

Đối diện với thực tại, Đức Phật rất thực tế khi nói: “Này các vị, đừng nên thắc mắc về vấn đề vũ trụ này hữu hạn hay vô hạn, hữu cùng hay vô cùng. Dù nó hữu hạn hay vô hạn, hữu cùng hay vô cùng thì chúng ta cũng vẫn phải chấp nhận sự thực này trước tiên: đó là sự hiện hữu của đau khổ trên cuộc đời”.

Chấp nhận bản chất cuộc đời như thế, chúng ta không bi quan trước việc quả đất ngày càng “nóng hơn, phẳng hơn, chật hơn” hay con người ngày một tha hóa hơn trong những dự phóng tầm thường của tham vọng cá nhân, mà phải tích cực tìm phương sách cứu rỗi, không từ thần linh hay đấng anh hùng nào mà chính từ trong ý chí và tâm thức của mỗi công dân. Về bản thân, tuổi trẻ cần khao khát học hỏi và tìm hiểu để thay đổi chính mình, hướng về chân thiện mỹ. Đối với xã hội, tuổi trẻ phải có ước mơ đóng góp vào việc xây dựng một xã hội nhường nhịn, an lành. Đối với đất nước, ước mơ của tuổi trẻ sẽ góp phần đem lại thịnh vượng cho quốc gia, xây dựng một niềm tự hào dân tộc.

Uớc mơ của tuổi trẻ là xây dựng một cuộc sống hài hòa giữa người với người và giữa người với thiên nhiên. Hiển nhiên, những ước mơ ấy của tuổi trẻ là những ước mơ đem lại hạnh phúc đích thực, hạnh phúc cho chính mình và cho tất cả mọi người. Tuổi trẻ phải biết ước mơ. Ước mơ về cái đúng, cái tốt, cái đẹp. Tuổi trẻ phải ước mơ có những đóng góp cho việc xây dựng một xã hội phát triển trên cái đúng, cái tốt, cái đẹp. Đó cũng chính là ước mơ hạnh phúc. Tuổi trẻ phải ý thức được rằng hạnh phúc của chính mình tồn tại khi những người chung quanh cũng hạnh phúc như mình.

Ước mơ cuộc sống hài hòa giữa con người với thiên nhiên

Không có lý tưởng sai, chỉ có nhận thức sai lạc. Vì thế, tư tưởng, tình cảm, ý chí, nếu ta nhận thức hời hợt thì thấy vết tích của tập quán, gia đình, hoàn cảnh... Nếu ta nhận thức sâu sắc, thì thấy ở đó tất cả dòng sống lịch sử kết đọng nơi ta. Nhận thức ngoại quan kích thích nhận thức nội quan. Phương pháp giáo dục hoàn chỉnh là phương pháp giúp cho con người xây dựng nhận thức nội quan hay nói cách khác, xây dựng Chánh kiến, nhìn nhận chính xác đối với bản thân mình, làm chủ cảm giác và tâm thức.

Con người mải mê đi tìm một thứ hạnh phúc phù phiếm, đúng hơn phải gọi là khoái lạc, vốn chỉ tồn tại nhất thời, đó cũng là một trong những nguyên nhân đưa đến sự suy đồi về đạo đức lối sống.

May sao, cuộc đời không phải chỉ màu xám. Gần đây, trong một dịp đến bán đảo Sơn Trà - Đà Nẵng, tôi tình cờ gặp nhóm bạn trẻ Green Việt, gồm khoảng hơn 10 thành viên lúc ban đầu, được thành lập cách đây hơn 11 năm nhằm mục đích gìn giữ sự đa dạng sinh học của những tài nguyên rừng biển của VN.

Họ làm hầu như không công và mỗi người phải làm những việc khác nhau để duy trì sự sống của mình. Họ dành thời gian để bảo vệ những vùng đất đặc biệt về sinh thái ở Đắk Lắk hay Cà Mau, vượt qua bao nhiêu dị nghị khó khăn, từng bước khơi gợi, đánh thức ý thức bảo vệ tài nguyên và môi trường sinh thái nơi người dân.

Cụ thể ở Sơn Trà, họ hướng đến việc bảo tồn loài voọc chà vá chân nâu, mà họ đã mất rất nhiều thời gian để đếm được hơn 230 đàn (khoảng 1.300 cá thể) cùng cả ngàn loại thực vật khác. Và dù thế yếu lực nhỏ nhưng nhóm bạn trẻ này vẫn nỗ lực nhằm phản đối những dự án kinh tế làm phá vỡ sự cân bằng sinh thái. Tinh thần đó đã cộng hưởng đến nhiều sinh viên, học sinh và cả phụ huynh, mỗi lần hàng trăm người tham gia chương trình bảo vệ hay chiến dịch vệ sinh, cụ thể như nhặt rác trên bán đảo này…

Mong rằng ngày càng có nhiều người trẻ sống với tâm thức tích cực và tự nhủ rằng cuộc đời là một tấm gương. Khi ta soi vào đấy, ta cười hay khóc, nó cũng sẽ phản chiếu gương mặt chính mình. Hãy là người gieo hạt! Hãy cứ gieo những hạt lành thì chúng ta cứ tin mình sẽ có một vụ mùa tốt đẹp. Hãy vững tin vào một mùa xuân đang đến... 

Phạm Văn Nga