Chân dung Đại lão Hòa thượng Thích Thanh Đàm (1924-2022)

Đại lão Hòa thượng Thích Thanh Đàm, Phó Pháp chủ GHPGVN; Chứng minh Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Ninh Bình; Nguyên Ủy viên Hội đồng Trị sự GHPGVN; Nguyên Trưởng Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Ninh Bình; Nguyên Trưởng Ban Trị sự GHPGVN huyện Kim Sơn; Chứng minh tổ Đình Kim Liên (chùa Đồng Đắc), tổ đình Hàm Ân, tổ đình Yên Bình; Viện chủ chùa Hòa Lạc (Linh Sơn tự), xã Như Hòa, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình.

I. Thân thế

Đại lão Hoà thượng Thích Thanh Đàm, thế danh Phan Thanh Phàn, sinh năm 1924 (tức năm Giáp Tý) tại thôn Tức Hiêu, xã Kim Định, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Thân phụ là cụ ông Phan Văn Kỳ, tự Nguyên Đạo; Thân mẫu là cụ bà Nguyễn Thị Âu, hiệu Diệu Giáo. Song thân của ngài đều là những Phật tử thuần thành, tín kính Tam bảo.

II. Thời kỳ xuất gia tu học

Vốn được sinh ra trong gia đình có truyền thống thâm tín Phật pháp, nên hạt giống bồ-đề của ngài sớm nảy nở. Năm 15 tuổi, ngài được song thân cho đến xuất gia với Sư tổ Thích Thanh Tường, trụ trì chốn tổ Yên Bình, xã Yên Lộc, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình.

Sau khi nhập vào chốn thiền môn, ngài đã sớm hôm siêng năng tu tập và được Sư tổ hết lòng yêu mến dạy dỗ. Sau những tháng năm nỗ lực kiên trì, tinh chuyên đạo nghiệp, làm tròn bổn phận của người sơ tâm học đạo, năm 17 tuổi ngài được nghiệp sư hạ đao thế phát và đăng đàn thụ giới Sa-di tại chốn tổ Yên Bình.

Sau khi thụ giới Sa-di, ngài chuyên tâm miệt mài Kinh Luật, giữ gìn uy nghi tế hạnh, siêng năng tiến tu đạo nghiệp. Do căn lành thâm sâu nơi Phật pháp, lại có đạo tâm kiên cố, nên cho dù thế sự có biết bao biến động đổi thay, nhưng hạt giống bồ-đề vẫn không mảy may thoái thất. Tháng, năm siêng năng cần mẫn với đức khiêm cung từ hòa, hết lòng phụng Phật - sự Sư, niềm tin nhân quả và kính tín Tam bảo vẫn tròn đầy như ngày sơ tâm nhập đạo.

Năm 20 tuổi, khi “Xuân đạo lý đã đơm bông trí tuệ, tâm bồ-đề toả ngát giới hương thơm”, nghiệp sư nhận thấy ngài học hành thông minh, tu hành đạo hạnh, đã hoan hỷ hứa khả cho đăng đàn thụ giới Tỷ khưu tại Chốn tổ Yên Bình, xã Yên Lộc, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Giới đàn do:

- Cố Đại lão Hoà thượng Thích Thanh Đoàn - Trụ trì chùa Thổ Mật làm ngôi Hòa thượng.

- Cố Đại lão Hoà thượng Thích Thanh Tường - Viện chủ chốn tổ Yên Bình làm thầy Yết ma.

- Cố Đại lão Hoà thượng Thích Vĩnh Quang – Viện chủ chùa Lai Thành làm thầy Giáo thụ.

- Cố Đại lão Hoà thượng Thích Chính Long - Trụ trì chùa Cổ Lâm, huyện Yên Mô làm thầy Tôn chứng.

- Cố Đại lão Hoà thượng Thích Thanh Khâm - Trụ trì chùa Yên Vệ, huyện Yên Khánh làm thầy Tôn chứng.

Sau khi thụ giới Cụ túc, ngài được dự vào hàng Tăng bảo với trọng trách thượng cầu Phật đạo, hạ hoá chúng sinh, tiếp tục phát huy Phật tính sẵn có nơi mình.

Thật vậy,

“Duyên phúc căn xưa vốn thẳm sâu,

Một lời pháp ngữ tự quay đầu;

Bồ-đề tính Phật nay tươi nhuận,

Nối gót thiền gia đạo nhiệm màu.”

III. Thời kỳ hoằng dương Phật pháp - Phụng sự Dân tộc

Ngài thường được Nghiệp sư ân cần dạy bảo: “Là trưởng tử của Như Lai, đâu chúng sinh cần thì đến, đạo pháp cần thì đi, chẳng quản gian lao, không nài khó nhọc”, chính vì thế năm 1948, được sự ủng hộ của chính quyền và Giáo hội, ngài được Sư tổ Thích Thanh Tường cử về trụ trì chùa Hán Văn, xã Đức Tân, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Trong thời gian trụ trì tại chùa Hán Văn (1948-1951), ngài đã cùng tín đồ Phật tử và nhân dân địa phương tu sửa cảnh giới chùa Hán Văn trang nghiêm tố hảo.

Do yêu cầu của Giáo hội, năm 1951 ngài lại được cử về trụ trì chùa Lai Thành, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Trong thời gian trụ trì chùa Lai Thành (1951-1959), ngài đã cùng tín đồ Phật tử và dân làng tu sửa, tôn tạo cảnh giới Già lam và xây dựng bảo tháp tôn thờ các bậc Tổ sư khai sáng. Thời gian này, giặc Pháp bị thua trên các mặt trận, chúng điên cuồng càn quét, bắn phá và đuổi nhà sư ra khỏi chùa vì chúng nghi chùa là nơi trú ẩn của du kích Việt Minh, song ngài vẫn kiên cường giữ chùa và cùng với dân làng ủng hộ kháng chiến, chống giặc ngoại xâm để giành lại độc lập cho dân tộc.

Năm 1959, ngài trở về Chốn tổ Yên Bình, lãnh chức vụ đăng gia và phụng sự Thầy tổ. Với tâm hiếu học đã ấp ủ trong lòng nhiều tháng năm, mong sao được dự tuyển Phật trường, nhằm tô bồi giáo lý Phật Đà và tiến tu Tam vô lậu học ngày thêm sâu rộng. Ngày 24-3-1974, Hòa thượng được Sư tổ cho theo học Trường Tu học Phật pháp Trung ương tại chùa Quán Sứ - Thủ đô Hà Nội. Khóa học từ ngày 24-3-1974 đế ngày 21-8-1980, do Cố Đại lão Hòa thượng Luật sư Thích Tâm An làm hiệu trưởng.

Tháng 11 năm Giáp Dần (1975), Hòa thượng được đăng đàn thụ Bồ-tát giới tại chùa Quán Sứ, thành phố Hà Nội. Giới đàn do Cố Đại lão Hòa thượng Luật sư Thích Tâm An, Phó hội trưởng Hội Phật giáo Thống nhất Việt Nam, Hiệu trưởng Trường Tu học Phật pháp Trung ương trao truyền. Từ đó giới đức chu viên, tâm từ sáng tỏ mười phương rạng ngời, giáo hóa muôn phương, đưa người thoát khỏi bờ mê; chúng sinh nương nhờ, Tăng Ni tứ chúng đượm nhuần mưa pháp.

Chùa Hòa Lạc (Linh Sơn tự) là ngôi cổ tự thuộc chốn tổ Yên Bình, sau khi Cố Hòa thượng Thích Thanh Tĩnh viên tịch vào ngày 24-1-1983, chùa vắng bóng sư trụ trì. Với nguyện vọng của tín đồ Phật tử cùng dân làng Giáp Lương - Hòa Lạc; được sự nhất trí của chính quyền các cấp và Giáo hội, ngày 24-9-1983, Hòa thượng đã về tiếp nhận ngôi vị trụ trì chùa Hòa Lạc. Trong thời gian trụ trì, ngài đã cùng nhân dân, tín đồ Phật tử trùng tu ngôi Chính điện, xây mới ngôi Tổ đường, hai dãy Tăng phòng và cổng Tam quan nguy nga tráng lệ.

Với công lao và đạo hạnh tu hành, ngày 28-8-1997 tại Đại hội đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ III, ngài được GHPGVN tấn phong lên hàng giáo phẩm Hòa thượng. Đây là ngôi vị cao quý nhất, đánh dấu cuộc đời tu hành và hoằng pháp lợi sinh của ngài.

Do tuổi cao sức yếu, được sự đồng thuận của Sơn môn và nhân dân địa phương, ngày 28-4-1998, ngài đã chính thức trao quyền kế đăng trụ trì cho Đại đức Thích Trí Như và lên ngôi vị Viện chủ chùa Hòa Lạc cho đến ngày viên tịch.

Tại Đại hội đại biểu Phật giáo tỉnh Ninh Bình lần thứ V (nhiệm kỳ 2007-2012), ngài được Đại hội tín nhiệm suy cử làm Trưởng ban Trị sự Phật Giáo tỉnh Ninh Bình và huyện Kim Sơn. Trong thời gian này, ngài là Thành viên Hội đồng Chứng minh, đồng thời cũng là Ủy viên Hội đồng Trị sự GHPGVN.

Từ năm 2012-2017 là Ủy viên Thường trực HĐCM GHPGVN, Chứng minh BTSPG tỉnh Ninh Bình. Tại Đại hội đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ VIII (nhiệm kỳ 2017-2022), ngài được Đại hội suy tôn ngôi vị Phó Pháp chủ GHPGVN và đảm nhiệm ngôi vị Chứng minh Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Ninh Bình và Ban Trị sự GHPGVN huyện Kim Sơn.

Giới đức của ngài vang khắp gần xa, người người quy ngưỡng. Trong các Đại giới đàn của tỉnh Ninh Bình và các tỉnh lân cận như: Thanh Hóa, Nam Định, Hà Tĩnh, Nghệ An, Hà Nội..., ngài luôn được cung thỉnh đảm nhiệm ngôi vị Hòa thượng để trao truyền giới châu, tuệ mệnh cho các giới tử; trao truyền Tam quy - Ngũ giới cho hàng ngàn Phật tử trong và ngoài tỉnh.

Tuy niên cao lạp trưởng nhưng ngài vẫn luôn hăng say trong các hoạt động Phật sự, thường xuyên sách tấn Tăng Ni tích cực hoằng pháp ở những nơi vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo... Ngài vinh dự được xác lập kỷ lục “Người cao tuổi nhất Việt Nam đến đảo Trường Sa”.

Trong cuộc đời tu hành, ngài đã nhận thấy rằng: “Nhân năng hoằng đạo, phi đạo hoằng nhân”. Thực hiện lời dạy của tổ Quy Sơn là: “Tiếp dẫn hậu lai, báo Phật ân đức”, Hòa thượng đã tiếp nhận đệ tử xuất gia và hạ đao thế phát cho nhiều vị trong hàng Tứ chúng. Đại đức Thích Viên Giác, trụ trì chùa Trường Lạc, xã Đông Xuân, huyện Sóc Sơn, Tp. Hà Nội là Trưởng tử của ngài và hiện đang đảm nhiệm chức vụ Trưởng ban Trị sự GHPGVN huyện Sóc Sơn, Tp. Hà Nội.

Cả cuộc đời ngài luôn sống bình dị, hòa nhã. Tuy rất nghiêm khắc với bản thân nhưng đối với Tứ chúng ngài luôn khiêm cung, hòa nhã và thường xuyên sách tấn mọi người tinh tiến tu tập, nỗ lực hoằng dương Phật pháp, lợi lạc quần sinh. Với đức hạnh từ bi, khiêm cung, ái kính và lời nói chân thành, chất phác, nên khi tiếp xúc với mọi người, mọi tầng lớp tín đồ Phật tử, lời dạy của ngài luôn như dòng suối mát dịu hiền, khiến ai cũng cảm mến và nhất mực cung kính.

Do có nhiều công lao đóng góp đối với đạo pháp và dân tộc, ngài đã được Đảng, Nhà nước, MTTQVN trao tặng Huân chương Đại đoàn kết dân tộc, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của UBND tỉnh Ninh Bình và nhiều Bằng tuyên dương công đức của GHPGVN.

IV. Thời kỳ viên tịch

Đại lão Hòa thượng đã trọn đời hiến dâng cho Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội. Cuộc đời của ngài luôn là tấm gương sáng cho cả giới xuất gia và tại gia. Ngài luôn lấy giới hạnh tinh nghiêm làm thân giáo để răn dạy, sách tấn kẻ hậu lai, đồng thời thể hiện tinh thần Bi - Trí - Dũng trong công hạnh vô ngã vị tha, tận lực chuyên tâm vào sự nghiệp hoằng dương chính pháp, phục vụ nhân sinh.

Thời khắc thiêng liêng tương hội, công đức hóa duyên viên mãn, Đại lão Hòa thượng Thích thượng Thanh hạ Đàm, Phó Pháp chủ GHPGVN đã thu thần thị tịch vào hồi 13g30, ngày 18 tháng 1 năm 2022 (nhằm ngày 16 tháng 12 năm Tân Sửu), tại chùa Hòa Lạc, xã Như Hòa, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình,để lại trong lòng môn đồ tứ chúng, Tăng Ni Phật tử Việt Nam trong và ngoài nước niềm kính tiếc vô hạn. Tấm gương trong sáng, hiền đức uy nghi nơi ngài sẽ mãi mãi hằng hữu trong trang sử vàng của Phật giáo Việt Nam thời hiện đại.

NAM-MÔ VIỆT NAM PHẬT GIÁO GIÁO HỘI CHỨNG MINH HỘI ĐỒNG PHÓ PHÁP CHỦ, MA-HA SA-MÔN TỶ KHƯU BỒ-TÁT GIỚI PHÁP HÚY THÍCH THANH ĐÀM, ĐẠO HIỆU PHÁP TÍNH, TỰ CHÂN CHÍNH, THẾ DANH PHAN THANH PHÀN ĐẠI LÃO HÒA THƯỢNG GIÁC LINH THIỀN TỌA HẠ.