Cảm ơn & xin lỗi

GN - Hẳn không cần phải bàn, khi chúng ta làm phiền ai điều gì, có lỗi thì phải biết xin lỗi, khi được người khác giúp đỡ ta nói lời cảm ơn. Đây chính là nét đẹp nhân văn trong văn hóa ứng xử của người Việt từ xưa đến nay.

Thế nhưng, những năm gần đây, lời cảm ơn và xin lỗi như có chiều hướng giảm trong giao tiếp xã hội. Có người cho rằng, đó là hệ quả tất yếu của lối sống thực dụng; ý kiến khác thì bảo, nguyên nhân của tình trạng này là do sự lỏng lẻo của chuẩn mực ứng xử; lại có quan điểm: lối sống công nghiệp làm con người thay đổi, hay do bản tính cố hữu của một người cụ thể nào đó vốn không quen với hai từ cảm ơn và xin lỗi.

Cám ơn và xin lỗi, để tâm hồn ta giàu có hơn, để những đổ vỡ giảm bớt, hoa cuộc sống tươi màu...

Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi là một tiêu chí đánh giá phẩm chất và vốn liếng văn hóa của mỗi cá nhân, từ đó góp phần xây dựng xã hội ngày càng văn minh, tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, lời cảm ơn phải được phát ra tận đáy lòng, thể hiện sự thành khẩn, tha thiết, chứ không phải chỉ là lời nói suông ở “đầu môi chót lưỡi”. Xin lỗi để hàn gắn những chia rẽ và hận thù dân tộc do những lỗi lầm ấy gây nên.

Nguyên Thủ tướng Tây Đức Willy Brandt, trong lần đến thăm Warszawa (thủ đô Ba Lan), đã quỳ gối trước Đài tưởng niệm nạn nhân Do Thái trong Đại chiến thế giới thứ hai. Hành động đó của ngài Thủ tướng thay cho triệu lời xin lỗi, và đáng giá gấp hàng nghìn lần số tiền bồi thường mà nước Đức bỏ ra, giúp hàn gắn vết thương tưởng như không bao giờ lành với nước láng giềng; và hiện nay, Ba Lan và Đức là hai đối tác thương mại lớn của nhau ở châu Âu.

Tháng 8-1995, nhân dịp kỷ niệm 50 năm kết thúc chiến tranh, Thủ tướng Nhật khi đó là ông Tomiichi Murayama cũng đã bày tỏ sự ăn năn sâu sắc và xin lỗi chân thành tới các quốc gia láng giềng châu Á.

Trong cuộc sống xô bồ của xã hội hiện đại, những mâu thuẫn, xích mích xảy ra là điều không thể tránh khỏi, thế nên, với hai từ “cảm ơn” và “xin lỗi”, những mâu thuẫn, xích mích có thể sẽ được xóa tan, khiến mọi người trở nên gần gũi và thân thiết hơn. 

Cổ nhân đã dạy: “Thánh nhân nào cũng có một quá khứ. Tội nhân nào cũng có một tương lai”, và trong hàng đệ tử thân tín của Đức Phật, có người từng là tướng cướp, nhưng họ biết hối lỗi và nói lời xin lỗi từ trái tim, sự thành khẩn của thân-tâm nên đã tu thành chánh quả.

Suy cho cùng, do cái tôi của con người quá lớn, bản ngã quá nặng nên họ không muốn xin lỗi. Người ta thường nói: “Không biết lỗi, không nhận lỗi thì sẽ không bao giờ biết hối lỗi”. Có nghĩa là họ vẫn sẵn sàng tái phạm, nói cách khác là không biết phục thiện, không thể tiến bộ. Và điều đó hẳn là nằm trong gốc rễ của giáo dục. Đơn giản, họ cho rằng, ừ thì tôi mắc lỗi, ừ mọi người đều thấy lỗi của tôi. Nhưng xin lỗi ư… đừng mơ. Tại sao tôi phải xin lỗi? Ai làm gì được tôi? Họ để cho dư luận lắng xuống và thời gian cũng chẳng còn ai nhớ tới cái lỗi của họ nữa. Thế là xong, huề cả làng. Cần gì bày đặt xin lỗi cho phiền phức. Có người cho rằng, xin lỗi sẽ làm hạ uy tín cá nhân. Xin lỗi thiên hạ sẽ cho mình yếu đuối dễ bắt nạt v.v… Một số người còn cho rằng, nói ra những từ đó là một sự khách khí và đôi khi giả tạo, dối lòng và họ cảm thấy “ngài ngại”. Thiết nghĩ, đó là việc làm văn minh, lịch thiệp trong giao tiếp hàng ngày, không việc gì chúng ta phải “ngại”.

Hiện nay, ở nhiều cơ quan, công ty, xí nghiệp đang phát động phong trào “Tứ xin”, đó là: Xin lỗi, xin chào, xin cảm ơn và xin phép. Đường đi đâu phải do tạo hóa sắp đặt, đi rồi sẽ thành đường; thói quen rồi sẽ dần định hình trong nếp nghĩ, sẽ có ngày, từ cảm ơn, xin lỗi nó nở rộ tự nhiên và chói chang như hoa cỏ mùa hè.

Sự lịch thiệp, khiêm tốn, biết ơn, biết lỗi phải là một phần quan trọng, tất yếu trong cuộc sống thường nhật của chúng ta. Xin lỗi không đơn giản là biết lỗi và nhận lỗi, mà còn thể hiện trách nhiệm của người đó với cuộc sống. Đã bao giờ bạn tự hỏi mình thật sự nói những câu đó bao nhiêu lần trong một ngày, và nếu có nói, thì đã bao giờ chúng ta nói những điều đó một cách thực lòng? Và từ những lời nói đó, đi xa hơn, là những hành động để xin lỗi và cảm ơn. Hay là, lời xin lỗi, cảm ơn của bạn và của chúng tôi đang vi vu trong gió?