Người trồng cây Bồ đề đã ra đi

 Tôi đã có dịp nói chuyện với cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, khi cụ bắt đầu nhiệm kỳ Thủ tướng (1992-1997) nhưng tôi đã được biết cụ trước đó rất lâu đặc biệt khi cụ còn làm Chủ tịch UBND TP.HCM. Lúc đó, tuy chưa gặp riêng nhưng tôi cũng có vài lần gặp cụ cùng với các nhân sĩ trí thức. Về sau, tôi chính thức gặp mặt và trao đổi khi cụ tiếp phái đoàn của Thường trực TƯGH tại dinh Thủ tướng. Trước đó, tôi đã nghe nhiều về cách lãnh đạo của cụ cộng với phong thái, tính cách, ứng xử... của cụ đối với nhân dân thì tình cảm của tôi đối với vị thủ tướng này càng trở nên rất sâu sắc.
Ngoài thành tích hoạt động cách mạng, cụ còn là một người rất gần gũi và tận tụy với dân... mà bất cứ ai cũng có những cái nhìn kính trọng một vị hiền tài như cụ. Đặc biệt nhất là thời gian cụ về làm Bí thư Khu ủy (Sài Gòn- Gia Định) trong thời kỳ tranh đấu của Phật giáo (PG) chống chế độ gia đình trị Ngô Đình Diệm đàn áp Phật giáo. Những năm tháng đó, tuy không trực tiếp được gặp nhưng phần nhiều tôi nghe từ sinh viên học sinh (SVHS) Sài Gòn, ông là người trực tiếp chỉ đạo cho SVHS tham gia vào phong trào đấu tranh của PG, luôn ủng hộ phong trào tranh đấu của PG.

Qua những người bạn thân của tôi đang hoạt động cách mạng lúc bấy giờ thì họ đã từng nói chuyện, đóng góp ý kiến về tình hình hoạt động cách mạng, đất nước, PG, dân tộc, tiến bộ xã hội và họ đã trao đổi lại với tôi. Tôi cho rằng cụ là người có nhân cách lớn, khả năng tiếp thu mọi ý kiến của các tầng lớp xã hội và khéo vận dụng ý kiến đó để lãnh đạo Nhà nước. Có thể nói một cách dễ hiểu nhất, cụ là người biết học tập quần chúng và lãnh đạo quần chúng. Từ những ý kiến đóng góp của quần chúng, cụ đưa  ra  những chủ trương, hành động mà quần chúng chấp nhận được, thấy đó là ý kiến của mình.
Sau này, khi đất nước mới giải phóng, giai đoạn hết sức khó khăn đó có thể sẽ dẫn đến nhiều người đói, khổ... là điều khó tránh khỏi nhưng với sự lãnh đạo tài tình của cụ Võ Văn Kiệt thì đất nước được ổn định về mặt kinh tế và đời sống xã hội. Đặc biệt, khi cụ quyết định mở đường dây điện 500KV Bắc Nam tổng chiều dài 1.600km đi qua 21 tỉnh, thành... đây là quyết định có tính táo bạo, sáng tạo và trí tuệ. Tôi cho rằng đây là quyết định đầy trí tuệ, trực giác của cụ rất nhạy bén và cụ đã thấy trước ngay cả với những nhà khoa học. Thời kỳ cụ lãnh đạo đất nước, cụ lại tháo gỡ được sự cấm vận của Mỹ và tạo được mối quan hệ ngoại giao rất tốt không chỉ trong khu vực mà trên cả thế giới. Qua những sự kiện đó, phải nói cụ là vị lãnh đạo đáng kính trọng với nhiều công trình lớn, sáng tạo, những quyết sách thành công phục vụ đời sống và tiến bộ về mọi mặt cho nhân dân.

Về phương diện Phật giáo, tôi vẫn còn nhớ cụ nói một câu mà tôi vô cùng xúc động, đó là: “Sở dĩ tôi còn sống và gặp được quý thầy hôm nay là nhờ có Phật”. Bởi lẽ, trong thời kỳ hoạt động cách mạng bí mật, có lúc mật thám bao vây hết các ngả đường không còn chỗ nào đi nữa, cụ đã vào chùa ẩn náo. Kể lại như thế để thấy cụ đã tin tưởng và có cảm tình ở các nhà sư. Cụ luôn nghĩ rằng PG luôn gắn liền với dân tộc. Đối với tôi đánh giá của cụ như vậy thì vô cùng hiểu PG và rất chính xác.
Về sau này, khi chủ trương của thành phố cấp đất cho Giáo hội để xây dựng Học viện Phật giáo cho Tăng Ni sinh, thì công của cụ rất lớn. Cụ đã đóng góp ý kiến, vận động đối với các nhà lãnh đạo. Khi đất chính thức được giao cho HVPGVN tại huyện Bình Chánh thì cụ là người đích thân đến đó trồng cây bồ đề. Đối PG mà đặc biệt đối với Tăng Ni sinh trẻ, cụ có nhiều tin tưởng và kỳ vọng, cụ cho rằng Tăng Ni ngày nay đã được học tập và phát triển trình độ cao đúng với tinh thần của Đức Phật, lấy trí tuệ làm sự nghiệp, nên rất xứng đáng có một học viện có tầm để đào tạo, giáo dục những người hiền tài trong tương lai.
Nhân cách sống ấy, nhiệt tình, tận tụy ấy của một nhà lãnh đạo đã thật sự đi vào lòng dân từ rất lâu rồi. Và, tôi nghĩ rằng giờ đây cụ không còn nữa nhưng cây bồ đề đã nẩy lộc đâm chồi và sẽ ghi nhớ tình cảm cao đẹp mà cụ đã dành cho Tăng Ni Phật tử VN, tình cảm đó sẽ sống mãi. Cây bồ đề là biểu tượng tiêu biểu của PG và những yêu thương, kỳ vọng mà cụ đã gởi gắm cho Tăng Ni trẻ sẽ còn mãi ý nghĩa sâu sắc.

Tôi rất cảm phục nhân cách lớn của cụ, dù những năm tháng còn lại (khi đã về hưu) cụ đáng được thảnh thơi hơn nhưng phần lớn thời gian này cụ lại dành hết cho mọi tầng lớp nhân dân và đặc biệt với PG. Thời gian gần đây, những hoạt động lớn của PG cụ đều đến tham gia và trực tiếp đóng góp ý kiến rất chân tình. Hội thảo quốc tế  “Phật giáo trong thời đại mới: Cơ hội và thách thức” tổ chức tại HVPGVN TP.HCM, hay thời gian gần đây nhất là tổ chức Đại lễ Vesak Liên Hiệp Quốc 2008 tại Việt Nam đều có tham khảo ý kiến của cụ để làm sao Đại lễ thành công trên bình diện quốc tế, Nhà nước và GH. Và, nhờ những góp ý đầy nhiệt huyết, chân thành của cụ đã góp phần thành công về mọi mặt.
Tôi có ấn tượng rất đặc biệt khi tiếp xúc với cụ. Đó là một nhân cách lớn, hết sức giản dị, chân tình, hòa ái và đã nói là nói lời chân tình xuất phát từ đáy lòng. Cách ứng xử của cụ đối với quần chúng nhân dân vừa thể hiện sự gần gũi, bộc lộ sự chân thật giữa người với người vừa tạo cảm giác rất dễ chịu cho người nghe. Một nhân cách Võ Văn Kiệt.

Quả là rất bất ngờ khi tôi hay tin cụ đã ra đi, mới đây thôi trong dịp Đại lễ Vesak 2008 tại Hà Nội cụ có đến dự, trao đổi chuyện trò rất vui vẻ. Nhưng, tuy là sự ra đi bất ngờ nhưng tôi nghĩ đối với nhà Phật cuộc đời là vô thường, có sanh phải có tử, nhưng sự ra đi của cụ đã để lại cho nhân dân Việt Nam  nhiều tự hào về  một con người một đời  vì dân vì nước, một nhân cách lớn  chúng ta cần phải học tập noi theo. Đây là mất mát lớn đối với đất nước, đối với nhân dân và cả với Phật giáo nữa. Bởi lẽ, khi hữu sự cần sự hỗ trợ của Nhà nước thì chính cụ là người đứng ra trao đổi, tháo gỡ, tạo cầu nối để tạo mối quan hệ tốt đẹp giữa Đảng, Nhà nước và Phật giáo. Bao giờ cũng vậy, cụ luôn mong muốn Phật giáo cùng với dân tộc, đóng góp tích cực, hài hòa, ý nghĩa hơn trong sự phát triển của toàn xã hội.

 Sau đây là một số hình ảnh mà Nguyên Thủ Tướng Võ văn Kiệt đã đến thăm  Chư Tôn đức lãnh đạo GHPGVN và Học Viện Phật giáo Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh.