Dzongsar Jamyang Khyentse Rinpoche

Dzongsar Jamyang Khyentse Rinpoche sinh năm 1961, xuất gia trong truyền thống Phật giáo Kim cương thừa tại Bhutan, được đào tạo căn bản, hành đạo tại Úc từ đầu thập niên 1980 cho đến nay. Thầy giảng dạy tại một số trường Phật học ở Ấn Độ, là tác giả của nhiều tác phẩm được xuất bản nhiều ngôn ngữ, như “Thế nào là Phật tử” (2006), “Chẳng phải vì hạnh phúc” (2012) và “Đạo sư uống rượu?” (2016), đồng thời là nhà biên kịch, đạo diễn nổi tiếng với các bộ phim “Chiếc cúp” (1999), “Lữ khách và thuật sĩ” (2004), “Vara: Một ân phước” (2012), “Hema hema” (2016) và “Tìm kiếm cô gái có răng nanh và ria mép” (2019)… “Bản thân Phật pháp không cần sự hiện đại hóa. Đức Thích Ca Mâu Ni là một vị Phật và vì thế, vô cùng vĩ đại; do đó, mỗi lời Ngài thốt ra, mỗi truyền thống Ngài khởi xướng, mỗi khía cạnh trong di sản của Ngài, ngày nay đều thích hợp và cần thiết như chúng đã từng trong suốt cuộc đời Ngài”, đó là quan điểm của Dzongsar Jamyang Khyentse Rinpoche và không e ngại khi phân tích về những thách thức và vấn nạn của người Phật tử, trong đó có giới tu sĩ, ở các nền văn hóa khác nhau.

Sau đây là một trong những nội dung như thế, qua thể loại trả lời thư của một Phật tử Úc gốc Trung Hoa, Victor, về những vấn đề nổi cộm liên quan tới đạo đức tu sĩ xảy ra ở Thái Lan, Trung Quốc gần đây trên thế giới thông tin, xem như gợi điểm nhìn về những vụ việc tương tự mà độc giả gửi về tòa soạn.

***

Victor thân mến,

Xin lỗi vì đã hồi đáp bạn chậm trễ. Nhưng cứ như thường lệ, sự trì hoãn, bận rộn và cả những lúc tâm trí lơ đãng đã lấn át cuộc sống của tôi.

Tôi thật sự cảm động và trân trọng sự quan tâm của bạn về những sự kiện gần đây trong thế giới Phật giáo, đặc biệt là các vụ bê bối liên quan đến những Tăng sĩ nổi tiếng ở Thái Lan, và gần đây hơn là ở Trung Quốc. Và dĩ nhiên, cả những vụ tai tiếng và rắc rối trong chính cộng đồng Phật giáo Kim cương thừa của chúng ta nữa.

Nhưng Victor ạ, bạn nên biết rằng điều này không hề mới mẻ. Những chuyện như vậy đã xảy ra nhiều lần rồi, và chừng nào tâm ý con người còn tồn tại thì những chuyện này vẫn sẽ còn tiếp diễn.

Cách đây 2.500 năm, chính Đức Phật đã dạy rằng chúng ta nên nương tựa nơi Pháp, chứ không phải nương tựa vào bất kỳ ai. Pháp là hoàn hảo, nhưng có thể người thực hành Pháp thì không; đó cũng là lý do tại sao họ lại được gọi là hành giả - người thực tập.

Một vụ tai tiếng thực sự sẽ chỉ xảy ra nếu các pháp hữu vi bỗng dưng trở nên thường hằng, bất biến; hoặc nếu có một nhà khoa học bất ngờ khám phá ra một cái gì đó hoàn toàn hoàn hảo và hạnh phúc, hoặc nếu có những sự vật thực sự tồn tại độc lập, không dựa vào bất kỳ nhân duyên bên ngoài nào. Đó mới thật sự là một vụ việc đáng nói.

Thật ra, tôi rất trân trọng sự quan tâm của bạn về hình ảnh của Phật giáo khi đứng trước những sự vụ liên quan tới đạo đức tăng sĩ xảy ra ở các nước gần đây, nhưng tôi cũng mong bạn đừng quá chú tâm vào những mặt tiêu cực. Nếu nhìn một cách bao quát hơn thì Phật giáo đã làm được những điều vô cùng lớn lao...

Người Phật tử là con người, và con người thì không hoàn hảo. Chừng nào lòng tham quyền lực, tiền bạc và danh tiếng vẫn còn tồn tại, thì những tình huống như thế này sẽ là điều không thể tránh khỏi. Cũng có thể Chánh pháp đang dần phai nhạt, nhưng trong một thế giới đầy bất an, đặc biệt là bất an tinh thần, thì cái gọi là “vụ lợi tâm linh” lại không hề giảm thiểu, mà thậm chí còn đang bùng phát. Con người chúng ta có một khả năng kỳ lạ: biến những điều vốn rất thiện lành thành thứ gì đó tha hóa và rối ren. Hãy lấy khoa học làm ví dụ. Nhiều phát minh khoa học ban đầu chỉ nhằm cải thiện đời sống của nhân loại, nhưng kết quả thì thường bị đảo ngược. Cũng vậy, có những thứ không bao giờ nên bị thương mại hóa như Phật pháp, y học, quân sự và giáo dục, nhưng thật đáng tiếc, điều đó chưa bao giờ thành hiện thực.

Thật ra, tôi rất trân trọng sự quan tâm của bạn về hình ảnh của Phật giáo khi đứng trước những sự vụ như thế này, nhưng tôi cũng mong bạn đừng quá chú tâm vào những mặt tiêu cực. Nếu nhìn một cách bao quát hơn thì Phật giáo đã làm được những điều vô cùng lớn lao. Chưa từng có một cuộc chiến nào trong lịch sử được phát động vì nhân danh việc truyền bá Phật pháp, dù là chống lại loài khác hay chống lại các quốc gia khác. Sự thật là Phật giáo cầu mong tất cả chúng sinh thành Phật, nhưng chúng ta không hề cầu nguyện cho tất cả mọi người đều trở thành Phật tử. Phật giáo luôn khuyến khích trí tuệ hơn niềm tin, và chân lý tối thượng hơn là thực tại quy ước. Phật giáo là một trong số ít những con đường thực sự nhấn mạnh điều quan trọng nhất: tâm trí và sự tỉnh thức. Phật giáo sẽ luôn đặt trí tuệ lên trên đạo đức và luân lý. Ngay cả di sản của chính nền văn hóa Trung Hoa của bạn cũng đã được định hình đáng kể bởi Phật giáo. Và tôi tin rằng Phật giáo vẫn còn rất nhiều điều có thể đóng góp cho thế giới hiện đại.

Và thậm chí, ngay cả những người từng làm những việc gây ra tai tiếng cũng có thể đã cống hiến rất nhiều điều tốt đẹp cho xã hội. Nhiều người trong số họ đã mang lại niềm tin và định hướng cho vô số cá nhân, nhất là giới trẻ, và điều đó không nên bị lãng quên. Đôi khi, chúng ta có xu hướng chỉ chăm chú vào một cái mụn trên mũi ai đó thay vì nhìn toàn bộ gương mặt họ.

Thế giới con người vô cùng phức tạp. Nếu bạn muốn làm được điều gì đó không chỉ cho riêng mình mà còn vì lợi ích chung, bạn không thể chỉ thu mình lại và sống ẩn dật. Bạn phải bước ra và dấn thân vào cuộc đời. Nhưng cuộc đời thì không phải lúc nào cũng êm ả; thường thì nó có vô số thách thức, rối ren và bất ổn. Chúng ta dĩ nhiên sẽ bị cuốn vào đủ loại tình huống, và trừ khi đã đạt đến một địa vị Bồ-tát nhất định, nếu không thì chúng ta vẫn dễ dàng bị hoàn cảnh chi phối và bị lôi đi bởi những điều yếu kém của chính mình.

Thay vì cảm thấy chán nản, mất tinh thần hay tuyệt vọng, thì những sự việc vừa qua nên khiến bạn có thêm can đảm và khát vọng để hành động vì Phật pháp. Đúng là hàng ngàn người có thể đã đánh mất niềm tin bởi những hành động không tốt của một số ít nào đó, nhưng vẫn còn hàng triệu người ngoài kia đang chờ được truyền cảm hứng và gieo hạt giống trí tuệ vào trong tâm của họ.

Tôi thì chẳng ở gần mức độ thành công lớn lao nào cả. Nhưng ngay cả trong những khả năng rất hạn hẹp của mình, tôi cũng có thể cảm nhận được rất rõ những điều này. Không ít người gọi là ngưỡng mộ hay thân hữu thường gán cho tôi một hình ảnh phóng đại, xa rời thực tế. Điều ấy thực sự khiến tôi lo lắng, không phải lo cho bản thân tôi, mà cho đạo Phật. Tôi không phải là một người kỷ luật. Tôi có nhiều yếu kém, và dù tôi cố gắng đối mặt và chuyển hóa chúng, nhưng tôi cũng thất bại không ít. Thường thì những tập khí cũ lại chiếm lấy tôi. Thậm chí đôi khi tôi còn cố tình hành xử hơi khác thường như một cách chủ động hạ thấp kỳ vọng của người khác về mình, bởi những kỳ vọng ấy vốn dĩ đã không hợp lý.

Tuy nhiên, thay vì cảm thấy chán nản, mất tinh thần hay tuyệt vọng, thì những sự việc vừa qua nên khiến bạn có thêm can đảm và khát vọng để hành động vì Phật pháp. Đúng là hàng ngàn người có thể đã đánh mất niềm tin bởi những hành động không tốt của một số ít nào đó, nhưng vẫn còn hàng triệu người ngoài kia đang chờ được truyền cảm hứng và gieo hạt giống trí tuệ vào trong tâm của họ.

Như bạn biết, người Trung Hoa đã đóng góp vô cùng to lớn cho Phật giáo. Tôi nghĩ có thể nói rằng, qua nhiều thế kỷ, một trong những dân tộc đã đóng góp cho Phật giáo nhiều nhất chính là người Trung Hoa. Và ở đây, tôi không chỉ nói đến những người đang sống tại Trung Quốc, mà còn tất cả những người gốc Hoa trên toàn thế giới, chẳng hạn như bạn, một người Hoa ở Úc. Thực ra, tôi tin rằng Phật giáo đã được giới thiệu đến Úc bởi những người Hoa, và tôi cũng không nghi ngờ gì về một điều rằng bất cứ ai là người đầu tiên mang danh hiệu Quán Âm đến miền đất ấy đều là hóa thân của một vị Phật hay Bồ-tát.

Như ngài Shantideva đã nói, một vị Bồ-tát nên dấn thân vào địa ngục cũng giống như một con thiên nga bơi trên hồ sen. Trong trường hợp này, hồ sen chính là tất cả những tình huống tưởng chừng như đầy lửa nóng, đầy sự chán nản và thất vọng trong thế giới Phật giáo.

Nhưng có một điểm sáng trong tất cả điều này: đó là sự quan tâm của bạn đối với Phật giáo, một điều mà tôi tin chắc rằng nhiều người khác cũng có. Chỉ riêng sự quan tâm đó thôi đã là một phương tiện mạnh mẽ để tích lũy công đức. Vì thế, tôi xin hồi hướng công đức này cầu mong an lành đến với tất cả!

Dzongsar Khyentse Rinpoche

(Thiện Quang dịch, theo buddhistdoor, tựa của GN)