Về bộ sách "Lời Phật dạy trong kinh tạng Nikàya"

GNO - Lời Phật dạy là một tiểu mục trong chuyên mục Phật học của báo Giác Ngộ. Tiểu mục này được xây dựng từ năm 2003, bằng cách trích tuyển nguyên văn hoặc một phân đoạn của những kinh thuộc Trường Bộ, Trung Bộ, Tăng Chi Bộ, Tương Ưng Bộ và Tiểu Bộ (Kinh tạng Nikàya) đồng thời kèm theo phần Lời bàn ngắn gọn, súc tích và thiết thực.

Bìa bộ sách Lời Phật dạy trong kinh tạng Nikàya (3 tập)

Nội dung Kinh tạng Nikàya bao hàm nền tảng căn bản giáo lý Phật đà, rất thiết thân, gần gũi, dễ hiểu và dễ ứng dụng thực hành. Trong những năm qua, Lời Phật dạy đã lần lượt giới thiệu đến độc giả rất nhiều pháp thoại với nhiều đề tài khác nhau. Từ những giáo lý căn bản như Tam quy, Ngũ giới cho đến Tứ đế, Duyên khởi, Vô ngã; từ những phương thức xây dựng đời sống gia đình an vui hạnh phúc cho hàng Phật tử tại gia đến các phương pháp tu tập chuyển hóa phiền não nhằm thành tựu các Thánh vị cho hàng đệ tử xuất gia v.v… đều được Lời Phật dạy chuyển tải đến bạn đọc.

Với khuôn khổ nhỏ hẹp của trang báo, chắc chắn rằng nội dung của Lời Phật dạy chưa thể hiện được hết đầy đủ yếu nghĩa của Kinh tạng. Tuy vậy, với sự tìm tòi rất công phu trong Kinh tạng đồ sộ, trích tuyển kinh văn phù hợp với các nội dung tu tập của từng thời điểm trong năm cùng với cước chú chi tiết nguồn gốc mỗi bản kinh và nhất là phần Lời bàn giản dị mà sâu sắc của tác giả đã giúp cho tiểu mục Lời Phật dạy được đông đảo bạn đọc quan tâm, ủng hộ.

Nay, nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, học tập và thể nghiệm lời Phật dạy của bạn đọc, tác giả tiểu mục Lời Phật dạy tập hợp các bài viết đã đăng báo theo từng chủ đề và in thành sách Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya (tập I, II và III). Thiết nghĩ, tập sách này là hành trang cần yếu cho những ai quan tâm nghiên tầm, học tập những tinh hoa mà Đức Phật đã dạy. Với những giá trị tư tưởng, văn bản học nguyên thủy và cổ xưa nhất của Kinh tạng Nikàya, hy vọng độc giả sẽ được gội nhuần trong phạm âm vi diệu của Thế Tôn, thuở Ngài còn tại thế.

Trân trọng giới thiệu sách Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya (tập I, II & III) đến với bạn đọc xa gần.

Tổng Biên tập Báo Giác Ngộ
Hòa thượng THÍCH TRÍ QUẢNG

 ---------------------------------------

LỜI NÓI ĐẦU

Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya là kết tập những bài viết trong mục Lời Phật dạy được đăng tải hàng tuần trên báo Giác Ngộ. Lời Phật dạy được thiết lập nhằm giới thiệu những lời dạy của Thế Tôn trong Kinh tạng Nikàya một cách ngắn gọn, nguyên thủy, dễ nhận thức và thể nghiệm nhất cho độc giả.

Kinh tạng Nikàya là cả kho tàng kinh điển Phật giáo Nam tông (Pàli tạng) rất đồ sộ, hiện đã được chuyển ngữ hoàn toàn sang tiếng Việt, bao gồm Dìgha Nikàya (Trường Bộ), Majjhima Nikàya (Trung Bộ), Samyutta Nikàya (Tương Ưng Bộ), Anguttara Nikàya (Tăng Chi Bộ) và Khuddaka Nikàya (Tiểu Bộ). So với kinh điển Hán tạng thì năm bộ Nikàya chưa phải là nhiều, song với nội dung vô cùng phong phú và được xem là nguyên thủy nhất, Kinh tạng Nikàya là nền tảng căn bản của giáo điển Phật giáo.

Đọc Kinh tạng Nikàya, chúng ta như được sống trong thời đại Thế Tôn và Thánh chúng với bối cảnh xã hội Ấn Độ đương thời cách nay gần 26 thế kỷ. Thế Tôn thật minh triết mà bình dị, đi đến đâu và gặp việc gì thì tùy duyên giáo hóa nên những lời dạy của Ngài vô cùng gần gũi, thiết thân với đời sống con người thời ấy và vẫn còn nguyên giá trị cho nhân loại ngày nay.

Những bài viết trong Lời Phật dạy gồm hai phần, kinh văn và lời bàn. Phần kinh văn hầu hết được trích dẫn nguyên bản hay một trích đoạn của kinh hoặc nguyên đoạn kinh nhưng có tĩnh lược những phần lặp lại cùng với xuất xứ cụ thể, chi tiết của đoạn kinh văn đó. Chúng tôi xem đây là phần quan trọng, chính yếu nhất vì đã góp phần giới thiệu đến bạn đọc nguyên văn lời vàng phát xuất từ kim khẩu Thế Tôn. Phần lời bàn, thực ra chỉ là sự giải thích sơ lược một số từ ngữ hay ý nghĩa kinh văn hoặc là đề xuất một hướng nhận thức cùng sự liên hệ, đối chiếu với thực tế theo thiển ý của người biên soạn, là phần thứ yếu để tham khảo thêm.

Vì tất cả những Lời Phật dạy đều được rút ra từ Kinh tạng Nikàya nên khi tập hợp thành sách có tên Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya. Nội dung tuyển tập Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya (tập I, II và III) được sắp xếp theo từng chủ đề riêng biệt. Hy vọng rằng cách hệ thống hóa theo chủ đề sẽ tiện lợi cho việc tra cứu những lời Phật dạy về một đề tài nào đó vốn rải rác ở nhiều nơi trong Kinh tạng. Tuy nhiên, chủ đề ở đây cũng chỉ mang tính quy ước tạm thời vì có những lời Phật dạy tuy cô đọng nhưng hàm súc, bao quát ý nghĩa của nhiều vấn đề.

Về địa điểm xuất xứ của từng pháp thoại, trong kinh văn không phải lúc nào cũng ghi rõ. Gặp trường hợp các pháp thoại không trực tiếp ghi địa điểm, khi biên soạn mục Lời Phật dạy, chúng tôi phương tiện bằng cách lần ngược lại phía trước, lấy đó tái xác lập địa điểm để mỗi pháp thoại đạt được hoàn chỉnh và trang nghiêm. Việc làm này rõ ràng có tính chính xác tương đối nên nhân đây, chúng tôi xin thưa rõ để bạn đọc lưu tâm.

Bằng tất cả sự cố gắng và chân thành, Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya, tập I, II & III, đã ra mắt bạn đọc. Để có được tập sách này, ngoài nỗ lực của bản thân là sự giáo dưỡng, trợ duyên rất nhiều của các bậc thầy, pháp lữ và sự tán trợ của độc giả. Xin chân thành tri ân và ngưỡng mong chư tôn đức cùng bạn đọc hằng soi sáng, chỉ giáo thêm.

Người biên soạn
QUẢNG TÁNH

------------------------------------

"Lời Phật dạy trong kinh tạng Nikàya":
Bộ tuyển tập, bình luận kinh Phật giá trị

Minh Thạnh

Tác giả bộ sách nói trên, thầy Quảng Tánh, là người phụ trách chuyên mục Lời Phật dạy trên Báo Giác Ngộ hàng mấy năm liền

Đây là chuyên mục mà người viết bài này quan tâm và tìm đọc đầu tiên ngay khi tờ Giác Ngộ phát đến mỗi kỳ. Người viết bài này nghĩ rằng, dù nhỏ, nhưng chuyên mục này có nội dung giá trị nhất tờ báo và giữ gìn tờ báo trước hết vì chuyên mục này.

Vì một lẽ rất đơn giản, 50% nội dung chuyên mục chính là lời Phật, từ kim khẩu Phật nói ra.

Nội dung sách chính là nội dung các bộ kinh Phật Nikàya, thì đương nhiên giá trị của nó nằm ở Đại Tạng kinh. Vì sao khi xuất hiện ở chuyên mục của một tờ báo, nay xuất bản thành sách, lại có thể được coi là có giá trị. Căn cứ vào đâu để xác định giá trị đặc trưng riêng cho bộ sách “Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya” từ chuyên mục cùng tên trên Báo Giác Ngộ?

Giá trị đầu tiên là ở sự tuyển chọn

Chúng ta đều biết, Kinh tạng Nikàya, gồm nhiều bộ kinh khác nhau, có nội dung hết sức đa dạng, phong phú và đồ sộ.

Tất nhiên, những nội dung này có sự khác biệt rất lớn. Tiếp xúc và lãnh hội được toàn bộ nội dung các bộ kinh là điều đương nhiên khó khăn.

Công việc càng khó khăn, nặng nề, phức tạp đối với các Phật tử sơ cơ.

Người đọc Kinh tạng Nikàya dễ có cảm tưởng đi vào một khu vườn kỳ hoa dị thảo, nhưng khó xác định chủng loại và cảm thụ vẻ đẹp, vì quá nhiều và có thể lúng túng vì vị trí.

Do vậy, để giúp được một số đông bạn đọc thâm nhập Kinh tạng Nikàya, nhu cầu trước tiên phát sinh là cần tuyển những bài kinh hay nhất, ý nghĩa nhất, giúp ích cho thực tế tu tập nhiều nhất để người đọc dễ dàng tiếp xúc.

Tuyển kinh là một điều khó, vì phải đọc kinh, hiểu kinh một cách sâu sắc để lựa chọn. Người lựa chọn cũng phải xây dựng tiêu chí tuyển chọn chi tiết, căn cứ vào đó để tuyển. Nếu không bộ kinh tuyển không có giá trị “tuyển”, mà sẽ chỉ là một bộ phận kinh mà thôi, và có thể là một bộ phận phiến diện.

Giá trị của việc tuyển là người đọc kinh phải thấy hay, có thể là những bài được tuyển người đọc cảm thấy hay nhất, thiết thực nhất, đáng đọc nhất, đáng đọc trước tiên.

Bộ sách “Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya” đáp ứng được điều đó của độc giả. Giá trị trước tiên của bộ sách nằm ở chỗ tuyển đúng, tuyển khéo, tuyển phù hợp với bạn đọc.

Với giá trị này của bộ sách, người đọc có thể tiếp xúc ngay với những bài kinh tinh túy, thiết thực nhất của Kinh tạng Nikàya, có được một bước đệm đầu tiên hết sức thoải mái, dễ chịu và đầy hứng thú trên bước đường thâm nhập Kinh tạng Nikàya.

Giá trị thứ hai của bộ sách là việc rút gọn, tinh giản các bài kinh, sao cho vừa đủ ý, vừa ngắn gọn, vừa dễ tiếp thụ, thực hành

Chúng ta đều biết là các bộ kinh Nikàya có phong cách diễn đạt rất đặc biệt. Đó là việc lặp đi lặp lại nhiều lần, vừa nhấn mạnh, vừa xác định một vấn đề, đồng thời phủ nhận vấn đề tương phản.

Do đó, nếu không quen, người đọc dễ có cảm giác nhàm chán, khó đọc, dễ bỏ ngang việc đọc, vì cho rằng văn kinh dài dòng rối rắm.

Thực ra, phong cách diễn đạt của ngôn ngữ Kinh tạng Nikàya là cách diễn đạt hết sức chính xác, có tác dụng ngăn ngừa những cách hiểu sai lệch có thể có, vừa có tác dụng khắc sâu trí nhớ ở người nghe kinh trong hoàn cảnh chưa có việc ghi chép bằng văn bản, cũng như chưa có phương tiện in ấn.

Nhưng điều này cũng có tác dụng ngược lại, không thích hợp với người đọc ngày nay. Nhiều ý kiến cho rằng cần phải diễn đạt lại nội dung các bản dịch Kinh tạng Nikàya theo phong cách ngôn ngữ hiện đại.

Một số vị tôn túc thì tỏ ra dè dặt, vì e ngại trước hết làm mất đặc trưng phong cách của Kinh tạng Nikàya, vừa có thể có một ảnh hưởng nào đó đến nội dung của toàn bộ kinh tạng, đặc biệt khi người đọc chưa thấu triệt tinh thần các bộ kinh Nikàya.

Chúng tôi nghĩ rằng, giữ gìn dạng toàn vẹn nội dung văn bản kinh điển Nikàya dĩ nhiên là điều căn bản.

Nhưng bên cạnh đó cũng cần phải có những bản rút gọn. Nếu không, độc giả Kinh tạng Nikàya sẽ bị thu hẹp đáng kể, đặc biệt là sẽ có một hàng rào phong cách ngôn ngữ ngăn cách các bộ kinh Nikàya với giới trẻ, rất xa lạ với kiểu hành văn của kinh, mà chư tôn đức rất cẩn thận giữ gìn sát với nguyên bản khi phiên dịch.

Văn bản rút gọn, giản lược cần được xem là văn bản phụ, một dạng hỗ trợ cho văn bản trọn vẹn, phục vụ cho một số đối tượng nhất định, trong một số hoàn cảnh nhất định mà thôi.

Dường như, trước đây, có một số vị tôn đức đã giản lược một số ít bài kinh A Hàm, nhưng riêng tôi thì chưa thấy các bản giản lược Kinh tạng Nikàya dịch từ tiếng Pàli.

Tác giả Quảng Tánh đã làm được điều cần thiết đó, với 3 tập “Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya”.

Giản lược, rút gọn các bài kinh tạng Pàli là một việc làm cũng hết sức khó khăn và nặng nề trách nhiệm.

Lược đi những câu nào, từ nào, giữ lại những câu nào, từ nào là một bài toán khó. Một bài kinh rút gọn là một bài toán nhức đầu, căng thẳng dưới áp lực trách nhiệm.

Theo tôi, có lẽ, nó khó hơn việc dịch kinh nhiều. Vì dịch kinh thì chỉ cần trách nhiệm trong chuyển đổi ngôn ngữ và người dịch có một không gian rộng rãi để trình bày lại sự diễn đạt của mình.

Còn giản lược, rút gọn kinh điển thì người làm công việc này bị ràng buộc trong không gian chật hẹp, với dung lượng giới hạn. Tuy nhiên, vẫn phải bảo đảm nội dung kinh đúng tuyệt đối.
Để có được 3 tập “Lời Phật dạy trong Kinh tạng Nikàya”, chắc chắn, tác giả Quảng Tánh đã phải làm việc hết sức cực nhọc.

Nhìn chung, các bài kinh rút gọn dễ đọc, dễ nhớ, phản ánh cố gắng việc gìn giữ những nội dung căn bản của bản kinh ở mức đầy đủ.

Cũng như việc tuyển chọn, việc rút gọn giản lược các bài kinh Nikàya cũng là một bước đệm cần thiết để người đọc bước đầu thâm nhập Kinh tạng Nikàya dễ dàng, thuận lợi, hứng thú.

Các lời bình phía dưới các bài kinh cũng là một đóng góp quan trọng của người biên soạn