Sống chậm Myanmar

Mất điện như Việt Nam

Đến Yangon chưa đầy một ngày, có thành viên trong đoàn thốt “sao giống Việt Nam hồi 75-80 quá”. Mọi thứ cứ chầm chậm trôi trong thanh bình. Gần 9 giờ sáng mà nhà cửa phố xá như trong cơn ngái ngủ.

Ở sân bay Yangon, chúng tôi làm thủ tục nhập cảnh trong ánh sáng lờ mờ, bởi điện không có. Trong bản khai, phần nghề nghiệp không dám khai thật. Nghe nói nhà báo nước ngoài không được chào đón ở Myanmar. Thế là cả bọn biến thành kế toán, hướng dẫn viên du lịch, kỹ sư công nghệ thông tin…

Làm thủ tục ở sân bay Bagan - cách Yangon một giờ bay, còn ngộ hơn nữa. Không kiểm tra bằng máy móc và cập nhật thông tin qua máy tính mà tất cả đều thủ công. Nhân viên hải quan nhìn hành khách bằng cặp mắt như ước lượng độ tin cậy, dán mẩu giấy tròn tròn lên người khách - một động tác đánh dấu, qua cửa ải xong thì bóc đi. Vé không có số ghế, tự mò mẫm lấy thôi.

Bagan - một trong những cố đô cổ xưa nhất đất nước, không khi nào có điện 24/24. Cứ 6 tiếng mới lại sáng đèn, luân phiên nơi này có thì nơi kia mất. Nên có muốn bắt chước tập tục ăn bốc của dân địa phương cũng không dám, nhỡ bốc nhầm thì sao. Chưa kể món ăn nào theo trường phái Ấn Độ thường có mùi cà-ri và nấu sền sệt, không dễ hợp khẩu vị.

Hẳn người dân phải đi ngủ sớm lắm. Khí hậu nóng bức và mức sống thấp khiến đa số nom khắc khổ, hiền lành. Dân số Myanmar khoảng 57 triệu người. Người dân được chính phủ cấp gạo và khí đốt. Xe hơi, xe ca cực đắt. Điện thoại di động khá xa xỉ. Nghịch lý ở chỗ, đây lại là đất nước của ngọc quí, của những ngôi chùa dát vàng, tráng lệ nổi tiếng bậc nhất thế giới.

Yangon trở thành cố đô vào năm 2006 khi chính phủ quân sự nước này quyết định dời thủ đô về Naypyidaw. Tính đến nay, Myanmar đã dịch chuyển thủ đô 12 lần. Khu trung tâm Yangon vẫn có tòa thị chính, tòa án tối cao và các cơ quan quan trọng khác nhưng là những tòa nhà bỏ không, bởi bộ máy công quyền đã chuyển đến thủ đô mới. Hôm chúng tôi đến là ngày quân đội duyệt binh, thứ Bảy, nên người dân được nghỉ.

Khai thác du lịch lạ kiểu

9 giờ mà phố xá vẫn im lìm, là bởi cơ quan hành chính chỉ làm việc từ 9 rưỡi sáng đến 3 rưỡi chiều. Ngân hàng và bưu điện nghỉ muộn hơn, khoảng 16g30. Cửa hàng tư nhân đóng cửa muộn nữa. Yangon có chợ trung tâm mua bán khá tấp nập, nhất là chợ ngọc quý.

Từ máy bay bước xuống, đập vào mắt, gây ấn tượng đầu tiên không gì khác chính là những chiếc Longyi (gọi là long-y)- trang phục truyền thống của dân sở tại. Nam phụ lão ấu thảy đều vận thứ “váy quây”- xà rông này.

Gọi nôm na là váy quây bởi phía trên có áo sơ mi hoặc pul, dưới là mảnh vải hình chữ nhật quấn quanh người, dài đến mắt cá chân, thắt nút phía trước. Chin Chin, cô hướng dẫn viên du lịch có những bộ Longyi pha màu rất có gu, trong khi thao tác thắt - buộc cho cả đoàn xem, kể rằng trung bình một người đàn ông Myanmar cởi ra buộc vào Longyi 30 lần trong ngày, vì nó rất dễ tuột. Như thế có muốn sống nhanh, cũng khó!

Những người đàn ông quấn túm Longyi một cách sơ sài, ngồi bệt trên xe tải, trông rất “nguy cơ”. Có vẻ vải thô kẻ, màu nhờ nhờ, được cánh đàn ông chuộng. Cả nước diện Longyi và dép tông! Dép tông - kiểu như tông Thái, tông “gan gà” từng thịnh ở Việt Nam dạo nào, được chọn vì nó tiện dụng, nhất là khi họ phải đi chùa hằng ngày.

Cảm nhận về sống chậm rõ rệt nhất, chính là ở Bagan. Bagan - một trong những kinh đô xưa nhất, với hơn 3000 ngôi đền đài bằng đất nung, với những công trình kiến trúc cổ nhất châu Á. Sự cổ thể hiện ở cả những bức tường in dấu bụi đường, tiếng xe ngựa lọc cọc, vẻ hoang sơ thanh vắng- dấu tích của mảnh đất từng có thời phát tích rực rỡ.

Chúng tôi chọn cái chợ lớn nhất địa phương để thăm thú. Dân cư ở đây nom cứ như người cổ. Thiếu nữ và trung niên, bà lão vẽ lên gò má những vòng phấn làm bằng vỏ và thân cây - gọi là Thanaka, lối trang sức cực thịnh ở Myanmar.

Họ nhìn nhau thấy đẹp nhưng mình vẽ thử lên mặt thì không khác anh hề chị hề. Âu cũng là bản sắc! Rau củ quả, thịt cá tôm được mua bán trao đổi bằng những cái cân thủ công, cán bằng tre hoặc gỗ, có mấy viên pin làm quả cân định lượng. Hàng họ sơ sài và khô héo dưới tiết trời nắng nón

Thu Tâm, một dạng “người lữ hành kỳ dị” máu mê khám phá vùng đất hiểm, kể: “Đã tâm niệm đến Yangon phải đi bằng được bảo tàng ngọc, tới nơi nghe thông báo “hôm nay là ngày trăng tròn, bảo tàng nghỉ”. Chỉ vì “full moon” mà nghỉ, oải quá”.

Trái hẳn phong thái hối hả nhanh nhẹn của nhà ta, nhất là các anh chị phượt có nghề, Chitto- một tay máy láu lỉnh, chụp được Hòn đá Vàng ở góc hiếm khiến đồng bọn phượt ghen tỵ, kể trên diễn đàn: “Câu chuyện là khi tớ đang loay hoay chọn tư thế đẹp thì có một bạn quấn Longyi ra nói phải nộp phí chụp ảnh. Bạn ý còn hỏi tớ có phải từ Việt Nam, và “bạn mày người Việt Nam cũng nộp rồi”.

Tớ ngạc nhiên quá, nhưng phải nộp thôi, dững 2 USD. Tớ lấy tờ 20 USD bị rách ở góc ra trả. Bạn nào đi Myanmar rồi thì biết, tiền chỉ cần bị vết mực bằng đầu tăm là họ không nhận, cái tờ bị rách đó đã trả 5 nơi không được. Lần này tớ nhất quyết chỉ còn tờ đó. Cuối cùng các bạn ý phải chịu.

Đô la giả lại thì tớ soi rất kĩ, 2 tờ hơi nhàu là tớ đòi đổi ngay. “Mất tiền mua mâm thì đâm cho thủng”, tớ xông vào chụp tá lả. Lại còn trèo lên hẳn bệ tượng (chỗ mấy bạn dán vàng) chụp đàng hoàng. Bạn bảo vệ cũng không ngăn cản gì. Tớ đứng lên cao ngang bức tượng chụp cận cảnh, thế nên mới có bộ ảnh ngon choét! Chả bù cho bạn khác, bị đóng 2 USD thì bực quá bỏ ra ngoài, phí tiền!”.

Sống chậm nhưng được cái thu tiền cũng nhanh. Đặt chân đến xứ sở du lịch Bagan, bạn phải nộp ngay 10 USD rồi mới được thăm thú các nơi.

Chùa Vàng và những lá vàng

Có ba nơi nhất thiết phải đến trong đời người - quan niệm của người dân nơi đây. Đó là chùa Vàng Shwedagon ở Yangon; tượng Phật Mahamuni ở Mandalay, và Hòn đá Vàng (Golden Rock).

Shwedagon đúng là một kiệt tác kiến trúc, biểu tượng của thế giới tinh thần - vật chất ở Myanmar. Một quần thể chùa gồm 4 chùa lớn và 64 chùa nhỏ. Chùa lớn nhất cao 99m đã 2000 năm tuổi, dát 80 tấn vàng, sau do thời gian và mưa gió bào mòn, còn khoảng hơn 60 tấn. Tương truyền nơi đây lưu giữ 8 sợi tóc của đức Phật.

Những vị khách Việt Nam lần đầu đến Myanmar đều tỏ ra “Choáng. Đã đến đây khỏi cần biết xứ chùa chiền nào nữa”. Về đêm, ngôi chùa tỏa ánh vàng sáng rực cả không gian, còn ban ngày thì chói chang, đúng là vàng đến lóa mắt.

Dân Myanmar nghèo, thu nhập trung bình 50 USD/tháng. Vậy mà cứ ki cóp được chút tiền là họ lại mua một lá vàng để cúng tiến lên chùa, góp phần nhỏ bé vào cái khối khổng lồ kia, với niềm sùng kính cao độ.

Phụ nữ được khuyến cáo không bắt chuyện với nhà sư và dẫm chân vào bóng nhà sư. Nghe nói cũng chỉ đàn ông được sờ Hòn đá Vàng. Đến chùa chiền phải phục trang kín đáo, và không tự tiện chụp ảnh sư sãi.

Chùa lớn chùa nhỏ đều phải bỏ dép ở ngoài. Dép xịn mấy cũng chẳng mất đi đâu mà sợ dù cũng chả ai canh. Từ một chú bé con cũng có thể tiến đến khẽ nhắc bạn “No shoes” (không được mang giày), mà chú làm việc này một cách tự nguyện, không ai bắt cả.

Không khí ở chùa Vàng thật kỳ lạ. Cảm giác tín đồ đạo Phật từ khắp nơi trên thế giới đổ về, một dòng người bất tận. Vào đến đây, không ai nghĩ đất nước này đang bị cấm vận, và hạn chế nhập cảnh. Trong khuôn viên mênh mông, người thì thơ thẩn ngắm các kỳ tích kiến trúc, vàng ngọc lộng lẫy; người thì chọn chiếc chiếu ngồi thiền. Người hòa mình trong đám liên tục múc những gáo nước tắm cho Phật.

Dân Myanmar không có họ mà chỉ có tên, ghép với ngày mà họ sinh ra, gặp nhau chắp tay chào “Minggalabar”. Người sinh thứ Hai, Ba, Tư… sẽ đến tắm cho Phật ở khu vực dành cho những người sinh cùng thứ, để mong điềm lành.

Không khí đang bình bình lặng lặng, bỗng đâu một đám rước trang trọng tiến đến. Lát sau lại đám nữa. Ra là lễ xuất gia của một tiểu đồng. Đoàn người rồng rắn, hân hoan, cắp chăn chiếu, vật dụng cá nhân, đưa rước một chú bé ăn vận rực rỡ có lọng che. Chú nở nụ cười ngây thơ và kiêu hãnh.

Ở đất nước Phật giáo này, xuất gia đúng là niềm kiêu hãnh của mỗi gia đình. Nhà có người xuất gia thì kể như danh giá. 5 tuổi, chú bé được gửi vào chùa, sáng dậy từ 4 giờ đi khất thực. 11giờ mới được ăn bữa chính, nhịn cho đến tận sáng hôm sau.

Qua thử thách đó một tuần mới được ở lại, không thì trả về nhà, uổng công cha mẹ lo áo xống lễ lạt tốn kém. Một lễ xuất gia tốn ít nhất 3000 USD, quá lớn so với mức sống của người dân.

Dòng người khắp nơi cuồn cuộn đổ về mà nền đá vẫn sạch, không khí thoáng đãng là bởi ngày mấy lượt đều có các cô gái dàn hàng ngang mỗi người một chiếc chổi, đồng loạt quét. Có vẻ vì là đội tình nguyện nên không có nhát chổi dối, cứ đều tăm tắp, sạch như lau như ly.

Hãy thử mua một dây hoa nhài tết rất khéo giá 1000 kyat (gọi là chạt, đơn vị tiền tệ Myanmar) - tương đương 1 USD, rồi thả dép, bước vào chùa Vàng ngồi lại ít giờ mà xem. Không theo đạo Phật cũng thấy chùng xuống, thư thái hỉ xả.

Mảnh đất của du lịch khám phá

Trên diễn đàn mạng, có thành viên chia sẻ cảm giác sau 11 ngày ở đất nước Miến Điện: “Có lúc bực bội, có lúc thất vọng, có lúc hân hoan và có lúc sững sờ”; và tất nhiên “sao cái nước này lắm chùa chiền đến thế”.

Có topic ngộ nghĩnh của dân phượt “Hành trình xông đất Myanmar của phi đội củ đậu”, rôm rả. Vietnam Airlines vừa mở đường bay thẳng Hà Nội – Yangon bằng máy bay Fokker 70 với tần suất 4 chuyến/tuần, đến mùa đông sẽ tăng thành 5 chuyến/tuần. Dân phượt thường hẹn nhau đi vào dịp có khuyến mại.

Du lịch để thụ hưởng tiện nghi thì có lẽ Myanmar không phải là lựa chọn. Dù khách sạn 4- 5 sao ở đây có thể còn xịn hơn 4-5 sao ở các nước khác. Bagan Hotel chẳng hạn - đẹp, độc đáo đến sững sờ. Myanmar đúng ra là mảnh đất của du lịch khám phá, rất đáng khám phá, có lúc còn là mạo hiểm. Đoàn chúng tôi về được ít hôm thì nghe tin có đánh bom ở Yangon.

Không hưởng thụ được nền văn minh vật chất nhưng mua sắm hàng cao cấp thì có đấy: Ngọc trang sức. Tranh đá, tranh bằng ngọc vụn rẻ và dễ mua. Vừa dạo một vòng chợ, một nhà báo hẹn giật tít cho bài của mình là “Myanmar- Phật và Ngọc”. Quả đó là hai mảng giá trị nổi bật của miền du lịch khám phá này.

Đi chợ ngọc ở Myanmar thú vị ở chỗ, hàng họ phong phú mà lại có thể xem, chọn thoải mái, mua hay không không là vấn đề. Cũng có nói thách nhưng không có cảm giác bị bóp, bị hớ như ở Trung Quốc. Nghe nói dân Trung Quốc toàn qua đây mua ngọc về bán lại, giá đội gấp mấy.

Lạ là một đất nước nghèo như vậy nhưng những viên ngọc, chiếc vòng giá hàng trăm nghìn USD được bày bán như thể mớ rau con cá. Cầm mớ vòng nhẫn của họ lên soi cả buổi, vác sang hàng khác để so bì, cũng không ỏ ê gì.

Và dù cuộc sống khó khăn nhưng ai nấy đều có vẻ không bon chen, không sốt ruột, lời nói cử chỉ khoan hòa nhẹ nhõm. Người Myanmar quan niệm thành công của mỗi người đều do có Đức Phật phù hộ. Phật có mặt ở khắp nơi và nếu ai làm điều ác đều bị quả báo, vì Phật biết cả. Thế nên cứ sáng sớm họ lại vào chùa cầu một ngày an lành và chiều tan làm, trên đường về nhà lại đến với Phật để cảm ơn Người cho mình một ngày bình an.