Chuyển hóa tục hái lộc thành xin lộc

HỎI: Trong những ngày Tết vừa qua, nhất là vào tối giao thừa và sáng mồng một, có không ít khách du xuân cùng người đi lễ chùa đầu năm mới xin lộc chùa bằng cách bẻ cành (cây kiểng), hái hoa một cách thô bạo, không thương tiếc, khiến vườn chùa trơ trọi, tiêu điều như vừa trải qua một trận càn. Tôi nghĩ hành vi ấy là "cướp" lộc chứ không phải xin lộc và Phật Thánh cũng chẳng ban lộc cho những người tàn phá cảnh quan như thế. Dù xin lộc là một tập tục đẹp, có từ lâu đời nhưng đối với hiện nay, xem ra tập tục này xâm hại cảnh quan và môi trường rất nghiêm trọng. Thiết nghĩ tập tục này đến nay dường như đã trở thành hủ tục, cần mạnh dạn xóa bỏ hay nhà chùa có cách nào để vừa bảo lưu được tập tục này mà không ảnh hưởng đến việc tàn phá cảnh chùa?(THÀNH NHÂN, Q.12, TP.HCM)

ĐÁP: Bạn Thành Nhân thân mến!

Hái lộc hay xin lộc nơi cửa Phật, đền miếu trong những ngày đầu xuân là một truyền thống lâu đời, nét văn hóa đặc thù của người Việt. Khách du xuân đến chùa dâng hương lễ Phật vào những ngày đầu năm mới, sau đó xin lộc Phật (thường là chồi non) mang về nhà, mong cầu một năm mới phát tài, phát lộc.

Ngày xưa, chùa thường ở trên núi, xung quanh chùa là rừng hoặc chùa ở đồng bằng thì khuôn viên rộng rãi, cây cối xum xuê. Mùa xuân đến cây cối đâm chồi nẩy lộc, nở hoa bạt ngàn nên khách du xuân tha hồ tùy ý, muốn hái lộc bất cứ cây gì, chỗ nào cũng được. Ngày nay thì hoàn toàn khác, chùa chiền nhỏ hẹp nằm chen lẫn với nhà dân, nên chùa nào cây cối nhiều lắm cũng chỉ là những chậu cây hoặc hoa cảnh. Và nhà chùa phải dày công chăm dưỡng thì đến Tết mới nẩy lộc đơm hoa, bày ra để mọi người cùng thưởng thức. Vì thế nên người nào nhẫn tâm hái bẻ những cành non hay hoa lá của cây cảnh ở chùa, khiến cây cối trơ trụi thì quả thật là thiếu ý thức đồng thời là sự cố ý xâm hại đến tài sản, cảnh quan và môi trường một cách nghiêm trọng.

Cho nên thiết nghĩ, việc xin lộc Phật hiện nay cần được hiểu và tổ chức triển khai ở chùa đúng như nghĩa đen của nó, "xin-cho" cụ thể. Một khi đã xin đàng hoàng thì không sợ phạm vào tội trộm cắp, dù vật đó chỉ mang giá trị tinh thần. Và như vậy, để người xin lộc được lộc, vấn đề đặt ra cho nhà chùa là phải tổ chức phát lộc đầu năm cho người có nhu cầu xin lộc. Hiện nay khá nhiều chùa đã tổ chức thành công việc phát lộc này. Lộc chùa rất phong phú, đa dạng, có thể là tượng Phật nhỏ, một câu kinh ngắn, lá bồ đề, hoa tươi v.v… Song hành với việc tổ chức phát lộc là nhà chùa cắt cử người trông coi cây cảnh vào giờ cao điểm, nhất là sự khuyến hóa đến những người đi lễ chùa về ý nghĩa của sự xin lộc, ý thức bảo vệ cảnh quan và cụ thể là chương trình phát lộc của nhà chùa… Nếu tổ chức phát lộc được chu đáo, thì người đi lễ chùa dần hình thành nên ý thức xin lộc hơn là "bẻ" lộc.

Nhà chùa cần mạnh dạn cảnh báo cho mọi người biết rằng, tất cả những hành vi bẻ cành, hái hoa một cách tàn bạo, vô ý thức nơi chùa chiền tôn nghiêm đều bị tổn giảm phước báo, không có phúc lộc gì cả vì thân đang tạo ác nghiệp. Phúc lộc thực sự khi được chư Phật chứng giám, chư Tăng cho phép hay ban tặng mới có ý nghĩa lộc Phật. Chúng tôi nghĩ rằng, nâng cao nhận thức về ý nghĩa của sự xin lộc cho những người đi lễ chùa cũng góp phần không nhỏ trong việc giữ gìn và bảo vệ cảnh quan chùa chiền.

Vấn đề đáng nói ở đây là hầu hết những người có hành vi "bẻ" lộc thô bạo, tàn sát cây cối không thương tiếc thì thường rất ít khi đến chùa. Họ chỉ đến chùa thắp hương, xin lộc duy nhất vào dịp đầu năm nên không dễ dàng trang bị nhận thức giữ gìn cảnh quan chùa viện cho họ. Tuy vậy, nhà chùa có thể gắn những bảng chỉ dẫn, nhắc nhở mọi người tôn trọng và bảo vệ cảnh quan chùa viện thì cũng phát huy được hiệu quả giáo dục.

Theo quan điểm của chúng tôi, xin lộc đầu năm là một tập tục đẹp, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc nên không thể dẹp bỏ. Tuy vậy, cần vận dụng tinh thần tùy duyên của nhà Phật để chuyển hóa việc hái lộc (bẻ chồi non, hoa lá) thành ra xin lộc, nhận từ chư Tăng Ni một món quà tinh thần nào đó, tùy mỗi chùa. Như vậy, thì người đi lễ chùa vẫn có lộc Phật và nhà chùa vẫn giữ được nét tôn nghiêm, xanh mát của chốn thiền môn u tịch, thanh tịnh và trang nghiêm.

Chúc bạn tinh tấn!