Những nốt thăng trầm...

>> Nghệ An - Hòa nhịp đập Phật giáo, kết nối tâm linh

>> Văn hóa chùa Bà Bụt

Mái chùa che chở hồn dân tộc

Qua quá trình tìm hiểu và nghiên cứu, khảo cổ tại các tự viện và phế tích cũng như trong tâm thức người dân xứ Nghệ đã chứng minh Phật giáo có mặt tại đất Nghệ An cách đây hàng ngàn năm.

Có thể nói đạo Phật đã được phát triển sâu rộng trong đời sống nhân dân xứ Nghệ, mỗi làng xã đều có chùa để thờ Phật, đặc biệt khi vua Trần Nhân Tông về đây chiêu mộ binh sĩ đánh đuổi quân Nguyên Mông, thời kỳ này nhiều chùa đã được vua ban chiếu xây dựng và khuyến khích nhân dân công đức lập chùa.

Khuôn viên chùa Cần Linh - TP.Vinh, Nghệ An - Ảnh: Internet

Trong thời gian vua Lê Lợi lập đại bản doanh cũng như thời kì vua Quang Trung tiến quân ra thành Thăng Long cũng đã dựa vào cơ sở chùa chiền để đóng quân và huấn luyện binh sĩ.

Không chỉ có vậy, ngay từ những ngày đầu thực dân Pháp xâm lược nước ta, dưới sự lãnh đạo của các sĩ phu, các nhà Nho yêu nước tại Nghệ An, nhân dân đã đoàn kết tập hợp dưới lá cờ đại nghĩa tích cực đấu tranh dành độc lập dân tộc. Trong giai đoạn này nhiều chùa đã được các sĩ phu sử dụng là nơi tập hợp quần chúng, mở trường dạy học, luyện binh luyện tài để tố chức các phong trào đấu tranh. Với tinh thần “Phật pháp bất ly thân thế gian giác” Tăng Ni, Phật tử đã hoà cùng dòng chảy cách mạng, không ngại khó khăn, đã hiến cúng tất cả tài sản đất đai ruộng vườn, hương hỏa của chùa để tập trung mọi nguồn lực cho sự nghiệp chung của đất nước.

Trước, trong và sau Cách mạng tháng Tám, các phong trào yêu nước đã phát triển rộng sâu trong đời sống nhân dân. Nhiều Tăng Ni đã trực tiếp tham gia cách mạng, nhiều chùa chiền đã trở thành nơi nuôi giấu cán bộ, nhiều cơ sở thờ tự được hạ giải để tập trung cơ sở vật chất ủng hộ phong trào toàn quốc kháng chiến, đồng thời cũng để tránh quân xâm lược lợi dụng chiếm đóng lâu dài. Tất cả đóng góp của giới Tăng Ni, Phật tử Nghệ An đã góp phần vào những thắng lợi chung trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc qua các thời kỳ. 

Chiến tranh kết thúc, cũng như bao vùng quê khác ở miền Bắc, đặc biệt hơn là Nghệ An còn là tuyến lửa đạn bom trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ và còn là cái nôi của nhiều phong trào yêu nước.Cũng chính vì thế cơ sở vật chất của Nghệ An chỉ là đống ngổn ngang đổ nát, những vết bom hằn sâu trong lòng đất và hầu hết là vườn không nhà đổ. Trong hoàn cảnh đó, các cơ sở thờ tự của Phật giáo tại Nghệ An cũng không còn tiếng chuông tiếng mõ, hình dáng của Tăng Ni, Phật tử chỉ còn lại trong tâm thức của mỗi người dân…

Niềm tin mới

Tưởng rằng mất hết dấu tích của Phật giáo nơi xứ Nghệ, song cũng như sức sống bền bỉ của con người Nghệ An, chùa Cần Linh tại thành phố Vinh còn lại tương đối nguyên vẹn và là ngôi chùa duy nhất tại Nghệ An có sư trụ trì, tiếng chuông mõ đã lại được khởi lên vang khắp xa gần. Phật tử Xứ Nghệ lại vân tập về đây để củng cố đạo lực sau bao năm chiến tranh gian khổ, từng bước khôi phục phát triển lan toả về những phế tích Phật giáo vùng quê.

Mặc dầu đời sống nhân dân, Phật tử sau chiến tranh vô cùng khó khăn, nhưng với truyền thống gắn bó lâu đời, bên cạnh đó là sự chỉ dẫn,giúp đỡ của các cấp chính quyền địa phương, Phật tử Nghệ An đã từng bước khắc phục khó khăn, góp công, góp của xây am làm thất để tôn trí thờ Phật, tiếp tục duy trì văn hóa Phật pháp của tổ tiên.

Năm 1981, Giáo hội Phật giáo Việt Nam được thành lập trên cơ sở hợp nhất của 9 hệ phái Phật giáo trong cả nước. Ni trưởng trụ trì chùa Cần Linh đã được suy cử tham gia Uỷ viên Hội đồng trị sự khoá I.

Trong quá trình phát triển Phật giáo Đàng Trong (từ Quảng Bình ra Thanh Hoá), chùa Cần Linh là điểm dừng chân của chư tôn đức trung ương Giáo hội trong mỗi chuyến hành hương Phật sự và là cầu nối đạo pháp với Phật giáo các tỉnh Thanh Hoá, Hà Tĩnh, Quảng Bình.

Tuy nhiên do sự tàn phá hết sức nặng nề của chiến tranh, trong thời gian qua các tỉnh lân cận lần lượt được Trung ương Giáo hội và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tiến hành các thủ tục tiến hành thành lập Giáo hội Phật giáo. Còn Nghệ An vẫn phải đợi đến dịp kỷ niệm 30 năm thành lập Giáo hội Phật giáo Việt Nam mới hoàn tất các thủ tục cần thiết để cho ra đời tổ chức Phật giáo.

Sự chậm trễ và muộn mằn này do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan.

Sau gần 40 năm đất nước hoà bình, thống nhất, 30 năm Giáo hội Phật giáo Việt Nam xây dựng và trưởng thành, Phật giáo Nghệ An mới ra đời. Tuy có muộn nhưng Phật giáo Nghệ An vẫn được xiển dương.

Tuy có lúc ở cao trào phát triển, có lúc ở thời khắc khó khăn do chiến tranh kéo dài huỷ hoại nền văn hoá tâm linh, nhưng hôm nay mạch đạo pháp nơi đây lại được nối liền. Đây chính là minh chứng hùng hồn để khẳng định sức sống của đạo Phật mãi mãi trường tôn và tôn vinh trong đời sống xã hội.

Viên Thức