Sự kiện kéo dài từ ngày 25 đến 28-9 quy tụ hơn 2.000 đại biểu là Tăng sĩ, học giả, nhà lãnh đạo tinh thần và Phật tử đến từ hơn 35 quốc gia, trong đó có Ấn Độ, Mông Cổ, Lào, Sri Lanka, Myanmar, Malaysia, Campuchia, Nepal, Thái Lan, Bangladesh, Việt Nam và nhiều quốc gia châu Âu khác. Diễn đàn năm nay không chỉ là nơi gặp gỡ giao lưu quốc tế, mà còn đánh dấu một cột mốc lịch sử hiếm có trong đời sống tâm linh của cộng đồng Phật giáo toàn cầu. Đây là lần đầu tiên xá-lợi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni được cung thỉnh từ Ấn Độ đến Kalmykia để chiêm bái và tôn trí cho quần chúng chiêm bái.

Theo thông báo của Bộ Văn hóa Ấn Độ, các bảo vật vô giá này vốn được tôn thờ và lưu giữ cẩn mật trong Phòng trưng bày Phật giáo của Bảo tàng Quốc gia New Delhi, vừa qua đã được chuyên chở bằng chuyên cơ của Không quân Ấn Độ, với đầy đủ nghi thức tôn giáo và sự tháp tùng của chư tôn đức Tăng-già cao cấp. Dẫn đầu đoàn đại biểu Ấn Độ là Phó Thủ hiến bang Uttar Pradesh Keshav Prasad Maurya, cùng các bậc cao tăng và các học giả của Hiệp hội Phật giáo Quốc tế (IBC), trong đó có những vị lãnh đạo tinh thần hàng đầu như Đức Sakya Trizin Rinpoche thứ 43, Đức Kundeling Taktsak Rinpoche thứ 13, Đức Yongzin Ling Rinpoche thứ 7 và 17 vị Trưởng lão Tăng khác. Xá-lợi hiện được cung an trang trọng tại tu viện Geden Sheddup Choikorling, ngôi chùa Phật giáo lớn nhất châu Âu, trở thành điểm hành hương linh thiêng cho hàng ngàn tín đồ từ khắp nơi trên thế giới. Việc cung nghinh xá-lợi Đức Phật đến Kalmykia đã khẳng định mối giao lưu tâm linh bền chặt giữa Ấn Độ và Nga, mang thông điệp từ bi, hòa bình và trí tuệ của Đức Phật đến đất nước rộng lớn này.

Diễn đàn chính thức khai mạc với nghi thức trang trọng tại khu Nomad’s Camp ở Elista ngày 25-9. Trong không khí trang nghiêm ấy, Phó Thủ tướng Dmitry Chernyshenko long trọng tuyên đọc thông điệp chúc mừng của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Trong đó, vị nguyên thủ quốc gia chia sẻ: “Ngày nay, cộng đồng Phật giáo Nga đang gìn giữ cẩn thận di sản tinh thần vô giá của tổ tiên, cùng với nghệ thuật và tập quán độc đáo của họ, đồng thời hướng nỗ lực vào việc đối thoại hòa hợp liên tôn giáo và liên sắc tộc, củng cố các giá trị gia đình, giáo dục thế hệ trẻ, khôi phục các tự viện cổ và xây dựng những ngôi tự viện mới, triển khai các dự án khai sáng và giáo dục. Tôi tin tưởng rằng cộng đồng cũng sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm phong phú này với các đại biểu của diễn đàn và các vị khách quốc tế”.

Tiếp theo đó là bài phát biểu của Ngoại trưởng Sergei Lavrov. Ông khẳng định rằng Phật giáo là tôn giáo truyền thống và đáng kính của Liên bang Nga, đồng thời nhấn mạnh rằng trong thời đại toàn cầu hóa và biến động nhanh chóng, giáo lý từ bi và trí tuệ của Đức Phật đang tìm thấy vai trò mới trong việc nuôi dưỡng hòa bình và hợp tác giữa các dân tộc. Shajin Lama Batu Khasikov, lãnh đạo Cộng hòa Kalmykia, trong diễn văn khai mạc đã nhắc đến ý nghĩa thiêng liêng của con số 3 - đại diện cho ba ngôi báu: Phật, Pháp, Tăng và khẳng định diễn đàn chính là hiện thân sống động của ba ngôi báu: nơi hội tụ của tâm giác ngộ, trí tuệ vượt biên giới, và cộng đồng toàn cầu cùng chung lý tưởng hòa hợp.

Trong suốt 3 ngày thảo luận, các phiên toàn thể đã mở ra nhiều chủ đề phong phú, phản ánh sức sống và sự thích ứng mạnh mẽ của đạo Phật trước những biến chuyển của thời đại. Phiên họp đầu tiên, với chủ đề “Sự phát triển của Phật giáo tại Nga”, điểm lại quá trình hình thành và lan tỏa của Phật giáo từ thế kỷ XVII tại Kalmykia và Buryatia, sang Tuva vào thế kỷ XVIII, đồng thời nhấn mạnh vai trò của Phật giáo trong việc củng cố bản sắc vùng miền, tăng cường đoàn kết quốc gia và giữ gìn giá trị đạo đức truyền thống. Các học giả và lãnh đạo tôn giáo còn phân tích đóng góp của các cộng đồng Phật tử Nga trong những giai đoạn lịch sử quan trọng, kể cả trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc, và đề xuất các chiến lược mở rộng ảnh hưởng của Phật giáo tới các đô thị châu Âu của Nga.

Chủ đề thứ hai, “Ảnh hưởng của các giá trị Phật giáo đối với ưu tiên kinh tế”, thảo luận sâu sắc về cách tinh thần từ bi, bất bạo động và trí tuệ của đạo Phật có thể định hình những mô hình phát triển kinh tế mới, giúp cộng đồng kiên cường, nhân ái và bền vững. Bên cạnh đó, giáo dục Phật giáo trở thành mối quan tâm trọng tâm, với đề xuất xây dựng chương trình đào tạo tám năm bằng tiếng Nga, nhằm đào tạo Tăng Ni và học giả trẻ, dưới sự bảo trợ của Quỹ Thúc đẩy Giáo dục và Nghiên cứu Phật giáo thành lập năm 2022. Các đại biểu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dịch thuật kinh điển sang tiếng Nga để truyền bá giáo pháp sâu rộng hơn, đồng thời kết hợp với hệ thống giáo dục nhà nước nhằm đưa Phật học đến gần thế hệ trẻ.

Điểm nhấn mang tính thời đại của diễn đàn là sự ra mắt của “Norbu – Kalyana Mitta”, một trợ lý ảo bằng trí tuệ nhân tạo nói tiếng Nga, do IBC phát triển. “Norbu”, nghĩa là “ngọc quý”, được giới thiệu như một người bạn tâm linh kỹ thuật số, mang đến cho người tìm hiểu Phật pháp cơ hội tiếp cận kho tàng giáo lý một cách sinh động và toàn diện.

Không gian văn hóa của sự kiện càng thêm phong phú với ba triển lãm lớn: “Bốn đại sự kiện trong cuộc đời Đức Phật”, tái hiện từ Đản sinh, Thành đạo, Chuyển pháp luân cho đến nhập Niết-bàn; “Di sản Thánh thiêng của dòng họ Thích Ca từ Piprahwa – Kapilavastu cổ xưa”, giới thiệu những báu vật khảo cổ quý giá; và “Nghệ thuật Tĩnh lặng – Mỹ thuật Phật giáo từ Bộ sưu tập Quốc gia Ấn Độ”, nơi trưng bày các tác phẩm hội họa đương đại của danh họa Padma Shri Vasudev Kamath. Đặc biệt, bộ Đại tạng kinh Mông Cổ “Kanjur” gồm 108 quyển cũng được long trọng cúng dường cho 9 Phật học viện và một trường đại học Nga, mở rộng hơn nữa mạng lưới học thuật và nghiên cứu Phật giáo.

Diễn đàn còn vinh hạnh đón tiếp những bậc cao tăng gắn bó lâu năm với IBC như Đại Trưởng lão Sayadaw Ashin Nyanissara, Tăng vương của Phật giáo Shwekyin (Myanmar); Khenpo Ugen Namgyel, Phó Chủ tịch IBC từ Bhutan; cùng Geshe Yonten của Nga. Hai bản ghi nhớ hợp tác quan trọng đã được ký kết, một giữa Cơ quan Hành chính Tối cao Phật giáo Nga với Hiệp hội Phật giáo Quốc tế, một với Đại học Nalanda, tái hiện nhịp cầu giao lưu tâm linh và học thuật giữa Ấn Độ và thảo nguyên Nga vốn đã có từ hàng nghìn năm trước.

Trong từng cuộc thảo luận, từ những vấn đề nóng bỏng như ứng xử của Phật giáo trước biến đổi khí hậu, bất bình đẳng kinh tế, xung đột toàn cầu, cho đến khả năng dung hợp giữa tâm linh và công nghệ trong thời đại kỹ thuật số, thông điệp chung luôn được nhấn mạnh: Phật giáo vẫn là nguồn sức mạnh tinh thần và đạo đức vững bền, có khả năng thích ứng và soi đường cho nhân loại trong mọi hoàn cảnh. Kalmykia, cùng Buryatia và Tuva (ba vùng Phật giáo truyền thống của Nga) được chia sẻ như minh chứng sống động cho sự dung hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa di sản văn hóa lâu đời và khát vọng phát triển.

Trong khi đó, từng đoàn người từ khắp nơi thành kính nhiễu quanh bảo tháp vàng của tu viện Geden Sheddup Choikorling, nơi đang tôn trí xá-lợi của Đức Phật. Diễn đàn Phật giáo Quốc tế lần thứ ba, vì thế, không chỉ đơn thuần là một hội nghị tôn giáo, mà là nơi hội tụ mọi người trong tinh thần của Phật pháp. Ở đó, một lần nữa, ánh sáng trí tuệ và lòng từ bi của Đức Phật tiếp tục soi rọi con đường cho một thế giới đang chuyển mình.

Kalmykia là một trong 3 nước cộng hòa Phật giáo thuộc Liên bang Nga. Hai nước còn lại là Tuva và Buryatia, giáp biên giới với Mông Cổ. Người Kalmykia là một dân tộc Mông Cổ. Phật giáo Tây Tạng là tôn giáo truyền thống của người Kalmykia.

Theo số liệu khảo sát năm 2012, 47,6% dân số Kalmykia theo đạo Phật, 18% theo Chính thống giáo Nga, 4,8% theo Hồi giáo, 3% theo Tengrism hoặc Shaman giáo. Phần còn lại của dân số là những người có tín ngưỡng nhưng không theo tôn giáo nào, người vô thần và những người theo Ki-tô giáo khác.