Tuy nhiên, giữa bối cảnh một xã hội chủ yếu theo Hồi giáo, Phật giáo đã tìm được một không gian riêng để nảy mầm và phát triển.

Hành trình ấy, dưới sự dẫn dắt của Cem Sen, đã và đang mở ra một con đường tâm linh độc đáo, đầy thách thức và cơ hội cho Phật giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ. Cộng đồng Phật giáo tại đây, tuy nhỏ bé chỉ với khoảng 350 hành giả, đã gây ấn tượng mạnh mẽ với sự cống hiến sâu sắc. Đặc biệt, trong số đó, 108 người đã hoàn thành ít nhất 5 năm đào tạo chuyên sâu, trở thành những người tiên phong trên con đường tu tập.

Cem Sen: Người truyền lửa Phật giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ

Hành trình phát triển Phật giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể không nhắc đến Cem Sen, người sáng lập và dẫn dắt phong trào Phật giáo tại quốc gia này. Sinh ra và lớn lên ở Izmir, một thành phố tự do và mở cửa bên bờ biển Aegean, Sen từ nhỏ đã bị cuốn hút bởi những câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống. Dù sinh ra trong một gia đình Hồi giáo, nhưng ông không tìm thấy sự thỏa mãn tinh thần từ những giáo lý tôn giáo của gia đình.

Sen bắt đầu thực hành thiền từ khi mới 14 tuổi, và trong những năm tháng đầu đời, ông cũng tiếp xúc với võ thuật qua hai sĩ quan NATO người Mỹ, học các môn kendo, judo, karate và aikido. Dù võ thuật thu hút Sen bởi sự mạnh mẽ, nhưng điều thực sự hấp dẫn ông hơn cả là những triết lý tâm linh sâu sắc ẩn chứa bên trong các môn võ này.

Chuyển đến Istanbul cùng em gái, Sen đã tìm thấy một nhóm những người có cùng mối quan tâm đến Phật giáo, yoga và thiền định. Trong nhóm này, tác giả Ilhan Gungoren đã trở thành một nhân vật then chốt, không chỉ là cố vấn mà còn là người truyền cảm hứng cho Cem Sen. Gungoren là người đi tiên phong trong việc giới thiệu Phật giáo và Đạo giáo đến với công chúng Thổ Nhĩ Kỳ, và những cuốn sách của ông, giảng dạy tại Đại học Ankara, đã mở ra những chân trời mới cho tri thức của người dân Thổ Nhĩ Kỳ.

Lúc 20 tuổi, Sen đã bắt đầu giảng dạy thiền, thái cực quyền và khí công. Đến năm 1989, ông và cộng đồng của mình đã tổ chức các khóa thiền chính thức đầu tiên. Tuy nhiên, khi được yêu cầu lãnh đạo phong trào, Sen cảm thấy mình còn quá non trẻ và chưa sẵn sàng đảm nhận vai trò lớn lao này. Dù vậy, lòng nhiệt huyết và sự ham học hỏi của ông không ngừng lớn mạnh. Đến năm 1996, ông xuất bản cuốn sách đầu tiên “Thiền và Nghệ thuật lên và xuống xe buýt nhỏ”, trong đó mô tả cách Sen áp dụng các giáo lý của Phật giáo vào cuộc sống thường nhật ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Cộng đồng Phật giáo dần dần phát triển, với các thành viên phần lớn là trí thức, giáo sư và nhà văn. Tuy nhiên, Cem Sen không ngừng tìm kiếm sự học hỏi từ các bậc thầy lớn hơn ở Đông Á. Từ năm 1998, ông bắt đầu đi du lịch khắp nơi, học hỏi từ những bậc thầy như Cao Kiếm, Truyền Vỹ Trung và nhiều người khác. Trong suốt 15 năm, ông đã tiếp thu kiến thức từ cả Phật giáo, Đạo giáo và các pháp sư Đông Á.

Cem Sen trong buổi thảo luận về Phật pháp

Thách thức văn hóa và tôn giáo

Sự phát triển của Phật giáo tại Thổ Nhĩ Kỳ không phải là điều dễ dàng. Là một quốc gia phần lớn theo Hồi giáo, Phật giáo phải đối mặt với những rào cản văn hóa và tôn giáo. Nhiều người Thổ Nhĩ Kỳ, khi tìm đến Phật giáo, thường mong đợi một con đường nhanh chóng giúp họ giải thoát khỏi những rắc rối trong cuộc sống. Tuy nhiên, như Cem Sen đã giải thích, Phật giáo không phải là một phép màu mang lại sự giải thoát tức thì mà là một hành trình dài tập trung vào việc thanh lọc tâm trí, giúp con người nhìn nhận cuộc sống bằng trí tuệ và sự sáng suốt hơn. Từ đó, sự khổ đau được chuyển hóa thành niềm vui và hạnh phúc, thay vì chỉ đơn thuần tìm cách vượt thoát khỏi cuộc sống này.

Mỗi năm, hơn một nửa số học viên mới thường từ bỏ sau năm đầu tiên, chỉ có những người thực sự quyết tâm mới tiếp tục theo đuổi con đường học tập và tu tập này. Những ai kiên trì sẽ được học về các giáo lý Pāli sơ khai của Đức Phật mà Cem Sen và các học trò đã dịch từ các bản tiếng Anh sang tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. Quá trình học tập cơ bản kéo dài ba năm, và từ năm thứ tư trở đi, tất cả các khóa học đều được cung cấp miễn phí.

Phật giáo và văn hóa địa phương

Cem Sen hiểu rõ rằng Phật giáo sẽ không thể nhanh chóng có chỗ đứng vững chắc trong xã hội Thổ Nhĩ Kỳ. Dù cộng đồng Phật giáo đã có những bước phát triển, nhưng việc thành lập một tu viện Phật giáo chính thức vẫn là một thách thức lớn. Với bối cảnh văn hóa khép kín của Thổ Nhĩ Kỳ, nhiều người chọn cách giữ kín việc mình theo Phật giáo, ngay cả với những người thân trong gia đình.

Tuy nhiên, không phải ai cũng e dè về tôn giáo. Ở khu vực châu Á của Istanbul, gần bờ biển Marmara, một trung tâm thiền mang tên Yun Hwa Dharma Sah đã được thành lập vào năm 1998 bởi Cengiz Oezcan, một người Thổ Nhĩ Kỳ sống ở Hamburg. Dù các khóa thiền tại đây không diễn ra thường xuyên, sự hiện diện của trung tâm này là minh chứng cho việc Phật giáo đang dần có sức ảnh hưởng tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Bên cạnh đó, vào thập niên 1990, Alexander Berzin, một học giả Phật giáo Tây Tạng, đã thực hiện một nghiên cứu về mối quan hệ giữa Phật giáo và Hồi giáo. Các bài viết của ông về Phật giáo bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, đăng trên trang web của mình, tiếp tục thu hút hàng nghìn lượt truy cập vào năm 2023, cho thấy mối quan tâm ngày càng tăng đối với Phật giáo trong xã hội Thổ Nhĩ Kỳ.

Thực hành Phật giáo trong xã hội Hồi giáo

Các khóa tu của cộng đồng Phật giáo Thổ Nhĩ Kỳ thường được tổ chức tại một trung tâm gần Canakkale, thuộc khu vực Thrace, nơi gần nhất với mô hình tu viện Phật giáo. Trong các khóa tu này, học viên chỉ ăn một bữa mỗi ngày và thực hành thiền bốn lần. Ngoài ra, họ cũng tham gia vào các bài giảng pháp để đào sâu hơn vào các giáo lý của Đức Phật.

Cem Sen đặc biệt nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc chuẩn bị tinh thần và tâm lý trước khi bước chân vào con đường tu học Phật giáo. Ông hiểu rằng cả ở Thổ Nhĩ Kỳ và phương Tây, có nhiều quan niệm sai lầm về các truyền thống tâm linh. Vì vậy, ông đã điều chỉnh giáo lý của mình sao cho phù hợp với bối cảnh văn hóa và xã hội địa phương.

Một trong những học trò đầu tiên của ông, Ufuk Cakmakci, chia sẻ rằng hành trình thực hành Phật giáo thực sự đòi hỏi sự kiên trì và dần dần mới đạt được sự thay đổi. Những người theo Phật giáo học cách buông bỏ tham lam, ghen tỵ và tức giận, giúp họ cảm thấy thoải mái và hòa hợp hơn trong các mối quan hệ xã hội.

Như vậy, hành trình của Phật giáo tại Thổ Nhĩ Kỳ, dưới sự lãnh đạo của Cem Sen, không chỉ là câu chuyện về sự truyền bá tôn giáo mà còn là một hành trình tâm linh đầy cảm hứng. Trong một xã hội chủ yếu theo Hồi giáo, nơi tôn giáo luôn đóng vai trò quan trọng, sự phát triển của Phật giáo cho thấy sức mạnh của tâm linh có thể vượt qua những rào cản văn hóa và xã hội. Dù còn nhiều thách thức phía trước, Phật giáo Thổ Nhĩ Kỳ đã chứng minh rằng sự hòa hợp và cảm thông giữa các tôn giáo là điều có thể đạt được, khi con người học cách sống trong sự tôn trọng và thấu hiểu lẫn nhau.